จากโศกนาฏกรรมเนื่องจากธรณีพิบัติใน ๖ จังหวัดภาคใต้ เมื่อวันที่ ๒๖ ธันวาคม ๒๕๔๗ คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติมีความเศร้าสลดใจ และตระหนักในความรุนแรงของสถานการณ์ความสูญเสียครั้งนี้ และขอแสดงความชื่นชมในการทำงานของรัฐบาล กลุ่มการเมืองทุกฝ่าย องค์กรเอกชน อาสาสมัครกู้ภัย และประชาชนทั่วประเทศ ที่ได้ร่วมแรงร่วมใจกันช่วยเหลือผู้ประสบภัยอย่างเข้มแข็งและมุ่งมั่น พร้อมทั้งได้รับความร่วมมือจากนานาประเทศอีกด้วย ความร่วมมือกันทุกภคส่วนครั้งนี้ย่อมเป็นแบบอย่างที่ดีสำหรับการดำเนินการในอนาคต

จากความสูญเสียใหญ่หลวงที่คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติได้มีโอกาสรับรู้ ทั้งจากผู้สูญเสียโดยตรงในพื้นที่ รวมทั้งองค์กรพัฒนาเอกชน และการนำเสนอจากสื่อมวลชน คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติใคร่ขอเสนอแนะบางประเด็น ที่อาจจะช่วยให้กระบวนการแก้ไขปัญหาต่างๆ มีความสมบูรณ์ยิ่งขึ้น ดังนี้

๑. การค้นหาศพผู้เสียชีวิต และผู้สูญหาย

๑.๑ เนื่องจากผู้สูญหายมีจำนวนหลายพันคน และการค้นหาในขณะนี้ไม่สามารถทำได้โดยง่ายในช่วงแรก ดังนั้น การค้นหาโดยเครื่องมืออุปกรณ์และผู้เชี่ยวชาญจึงเป็นสิ่งจำเป็น และการค้นหาควรดำเนินการต่อไปโดยไม่มีเงื่อนเวลาเป็นข้อกำหนด เพื่อญาติของผู้สูญหากจักได้นำศพผู้เสียชีวิตที่ค้นพบไปบำเพ็ญกุศลตามความเชื่อของแต่ละศาสนา อีกทั้งเป็นการเยียวยาด้านจิตใจให้บุคคลเหล่านั้นด้วย นอกจากนี้ย่อมเป็นผลให้ครอบครัวผู้สูญหายได้รับการช่วยเหลือจากรัฐอย่างรวดเร็วและถูกต้องยิ่งขึ้น ซึ่งในการค้นหาดังกล่าว การดำเนินงานฝังกลบพื้นที่ต่างๆ ยังไม่ควรกระทำจนกว่าจะมั่นใจว่าไม่มีศพผู้เสียชีวิตให้แน่นอนเสียก่อน มิเช่นนั้นแล้วอาจเป็นอุปสรรคในการค้นหาศพผู้เสียชีวิตได้

๑.๒ เนื่องจากผู้สูญหายจำนวนมากมีภูมิลำเนาต่างกันจากทุกภาคทั่วประเทศ ดังนั้น เพื่อความสะดวกในการติดตามผู้สูญหายและการพิสูจน์ศพผู้เสียชีวิต ควรจะมีศูนย์รวมข้อมูลศพผู้เสียชีวิตและผู้สูญหายที่ชัดแจ้ง มีกลไกการประสานงานเพื่อการติดตาม การตรวจดีเอ็นเอ และการพิสูจน์ศพผู้เสียชีวิตที่ประชาชนสามารถเข้าถึงได้สะดวกและมีประสิทธิภาพ ซึ่งเข้าใจว่ามีผู้เชี่ยวชาญดูแลในเรื่องนี้อยู่แล้ว

๒. การช่วยเหลือแก่ผู้ที่ได้รับความเสียหาย

การช่วยเหลือเหล่านี้ รัฐควรเน้นความร่วมมือกับองค์กรภาคประชาสังคมทุกภาคส่วน ซึ่งได้ร่วมแรงร่วมใจกันปฏิบัติงานในพื้นที่เป็นระยะเวลาพอสมควร เพื่อให้เกิดกระบวนมีส่วนร่วมของประชาชนและชุมชนในการแก้ไขปัญหาด้านต่างๆ โดยเน้นการช่วยเหลือเพื่อฟื้นฟูความเข้มแข็งของชุมชนให้พึ่งพาตนเองได้ในระยะยาว

๒.๑ ความเสียหายต่อชีวิตและทรัพย์สิน
การช่วยเหลือกรณีนี้ควรเป็นไปตามภาวะเศรษฐกิจในปัจจุบัน มิใช่อาศัยหลักเกณฑ์จากอุบัติภัยกรณีอื่นที่เกิดมานานแล้วเป็นบรรทัดฐาน และการช่วยเหลือดังกล่าวต้องประสานเป็นส่วนหนึ่งเดียวกัน เพื่อให้การช่วยเหลือเป็นไปอย่างทั่วถึงและเสมอภาคกัน โดยไม่จำแนกเชื้อชาติ ศาสนา เพศ อันรวมถึงแรงงานต่างด้าวและคนไร้สัญชาติอีกด้วย ทั้งการช่วยเหลือดังกล่าวควรอาศัยฐานข้อมูลที่ภาครัฐมีพร้อมอยู่ทุกด้านเป็นบรรทัดฐาน โดยลดภาระของครอบครัวผู้เสียหายในการค้นหาหลักฐานเอกสารต่างๆ ให้มากที่สุด

๒.๓ ความเสียหายด้านที่อยู่อาศัย
ในปัญหาเฉพาะหน้า ขอสนับสนุนแนวทางที่รัฐเร่งสร้างที่พักอาศัยชั่วคราวให้แก่ผู้ที่ได้รับความเสียหายทั้งหมด แต่ในส่วนที่อยู่อาศัยถาวรนั้น ทั้งสภาพของที่อยู่อาศัยและสถานที่พักอาศัยควรเป็นไปตามวิถีชีวิตและสภาพแวดล้อมของชุมชน โดยให้ประชาชนและชุมชนมีสิทธิในการตัดสินใจและมีทางเลือก ไม่ควรจำกัดแบบการก่อสร้างที่ตายตัว และให้เริ่มต้นจากรากฐานที่อยู่เดิมและวิถีชีวิตของชุมชนมากที่สุด โดยเฉพาะชุมชนชาวประมงพื้นบ้าน

๒.๔ ความเสียหายต่อการประกอบอาชีพ
ควรจัดกองทุนช่วยเหลือให้เป็นระบบและทั่วถึง โดยเน้นความเร่งด่วนของชุมชนชาวประมงพื้นบ้าน กลุ่มลูกจ้าง รวมถึงแรงงานต่างด้าว และประชาชนอาชีพอื่นๆ ที่ต้องการความช่วยเหลือโดยเร็ว และจัดให้สอดคล้องกับความต้องการและความเสียหายที่เป็นจริงของกลุ่มต่างๆ อย่างมีประสิทธิภาพ โดยยึดหลักเพื่อการพึ่งพาตนเองและรักษาวิถีชีวิตของชุมชนได้มากที่สุด

๓. การฟื้นฟูทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม

ในการฟื้นฟูครั้งนี้ควรเปลี่ยนวิกฤตเป็นโอกาส โดยมีทิศทางการฟื้นฟูและวางแผนจัดการทรัพยากรธรรมชาติและสภาพแวดล้อม ทั้งในทะเลและชายฝั่ง เพื่อรักษาระบบนิเวศอย่างสมดุลและยั่งยืน อันจะเอื้อประโยชน์อย่างสำคัญต่อชุมชนในการดำรงชีวิตและประกอบอาชีพ เน้นการพัฒนาที่ยั่งยืน โดยเน้นการท่องเที่ยวในเชิงอนุรักษ์เป็นหลัก ไม่มุ่งเน้นการท่องเที่ยวในเชิงธุรกิจเช่นที่ผ่านมา อีกทั้งมีมาตรการวางผังเมืองใหม่ ควบคุมการก่อสร้างและความสูงของอาคารริมทะเล ตลอดจนการได้มาซึ่งเอกสารสิทธิริมทะเลอย่างถูกต้อง

คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ
๖ มกราคม ๒๕๔๘

ประชาไทรายงาน