ในขณะที่มีการร่างรัฐธรรมนูญฉบับใหม่ขึ้นมานั้น ถามว่าประชาชนในพื้นที่จังหวัดชายแดนภาคใต้จะใช้โอกาสนี้ในการผลักดันการแก้ปัญหาในพื้นที่อย่างไร ในประเด็นที่เกี่ยวข้องกับรัฐธรรมนูญ
ด้วยเหตุนี้ สมาคมยุวมุสลิมแห่งประเทศไทย ร่วมกับคณะทำงานยุติธรรมเพื่อสันติภาพ และ
โดยข้อเสนอทั้งหมดจะถูกนำไปประมวลแล้วนำเสนออีกครั้ง ในเวทีประชาธิปไตยประชาชน ระหว่างวันที่ 20 - 23 กุมภาพันธ์ 2550 ที่สำนักงานกลางนักเรียนคริสเตียนแห่งประเทศไทย กรุงเทพมหานคร
ประเด็นหนึ่งซึ่งเป็นทางเลือกของการแก้ปัญหาที่ผู้จัดตังเป็นหัวข้อการเสวนา คือ "การจัดตั้งเขตปกครองพิเศษ" ซึ่งเริ่มต้นด้วยการตั้งโจทก์ของนายสมชาย หอมลออ กรรมการรณรงค์สิทธิมนุษยชน สภาทนายความ ที่ว่า
"เนื่องจากพื้นที่จังหวัดชายแดนภาคใต้ซึ่งมีลักษณะพิเศษ ดังนั้นในด้านการเมืองการปกครองเป็นไปได้หรือไม่ที่จะมีลักษณะพิเศษด้วย"
สมชายบอกว่า สิ่งที่ต้องการเน้นมีสามประเด็น คือ ปัญหาเรื่องรัฐธรรมนูญอยู่ที่การปฏิบัติมากกว่าหรือไม่ สอง เราเห็นว่ารัฐธรรมนูญฉบับปี 2540 โดยทั่วไปใช้ได้ ถ้ามีการปฏิบัติอย่างจริงจังหรือให้โอกาสรัฐธรรมนูญฉบับเดิมมีอายุยืนยาวขึ้น โดยจะแก้ไขบ้างบางส่วน สาม สำหรับหน่วยงานของรัฐแล้วภาคประชาชน จะเข้าไปตรวจสอบได้อย่างไร การตั้งเขตปกครองพิเศษจะแก้ปัญหาได้หรือจะซ้ำเติมปัญหายิ่งขึ้น ดังเช่น ในประเทศจีน หรือประเทศแคนาดา
แต่ละคนที่เข้าร่วมเสวนาจะมีความเห็นหรือข้อเสนอแนะอย่างไรในประเด็นดังกล่าว เชิญติดตามได้
นายมูฮัมหมัดอายุบ ปาทาน กล่าวว่า กระบวนการร่างรัฐธรรมนูญจะช่วยแก้ปัญหา 3 จังหวัดชายแดนภาคใต้ได้ เพราะเป็นกระบวนการรับฟังและการขับเคลื่อน ซึ่ง 3 ปีที่ผ่านมา ไม่มีการขับเคลื่อนเลย เพราะคนมีความอ่อนแอและหยุดนิ่ง ความคิดไม่เดิน มีความแตกแยกและความรุนแรงสูง หากมีเวทีให้ระบายจะลดความรุนแรงได้
" รายงานของคณะกรรมการอิสระเพื่อความสมานฉันท์แห่งชาติ ทำมาจากข้างล่างขึ้นสู่ข้างบนและมาจากมาจากฐานองค์ความรู้ในท้องที่ ดังนั้นสภาร่างรัฐธรรมนูญต้องนำไปคิดต่อด้วย โดยเฉพาะที่เกี่ยวข้องกับจังหวัดชายแดนภาคใต้ ซึ่งต้องเป็นนโยบายความมั่นคงเฉพาะ ซึ่งก่อนหน้านี้สภาความมั่นคงแห่งชาติได้ทำมาแล้ว แต่ต้องทำให้มันสอดคล้องกับรัฐธรรมนูญฉบับใหม่ เพราะปัญหาจังหวัดชายแดนภาคใต้มีความทับซ้อน ต้องมีคนดูแลและนโยบายการบริหารจัดการเฉพาะในทิศทางที่เหมาะสม
ปัญหาเชื้อชาติกับบริหารจัดการของรัฐ จะพูดแยกส่วนกันไม่ได้ ปัญหาเรื่องสิทธิมีแน่นอน เมื่อมีปัญหาเกิดขึ้นการละเมิดสิทธิของคนก็จะเกิดง่ายขึ้น ดังกรณีคนหายในพื้นที่มีสถิติ โดยรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พ นายมูฮัมหมัดอายุบ เสริมในเรื่องการร่างกฎหมายสำหรับจังหวัดชายแดนภาคใต้ด้วยว่า มองในเชิงกฎหมาย สิ่งที่มองข้ามไม่ได้เลย คือ ฐานคิดสามอย่าง คือ คนมลายู ประวัติศาสตร์ปัตตานี และ ศาสนาอิสลาม ทั้งสามทับซ้อนกันอยู่ จะละเลยไม่ได้ มิฉะนั้นจะไม่สอดคล้องทันที ตัวอย่าง กรณีการออกกฎหมาย ต้องเป็นกฎหมายที่ทิ้งหลักการศาสนาอิสลามไม่ได้ ไม่เช่นนั้นจะมีศาลชารีอะห์ทำไม เพราะฉะนั้นฐานคิดสามตัวนี้ ต้องมีข้อกฎหมายเฉพาะ
"ถามว่าทำไม ข้อแรก คือ จะเอากฎหมายของคนทั้งประเทศมาใช้กับคน นอกจากนี้ การร่างกฎหมายในสามจังหวัดต้องไม่พ้นจากองค์ความรู้ของคนในพื้นที่ ต้องมีนักการศาสนาหรือใครต่อใครมาระดมความคิดกัน ถามว่า การตั้งโจทก์ว่าที่นี่จะมีลักษณะพิเศษอย่างไรคนในพื้นที่ตั้งโจทก์อย่างไร ชุมชนตั้งโจทก์อย่างไร
คนที่อยู่ในพื้นที่จะอธิบายอย่างไรว่า คนที่ต่างวัฒนธรรมจะไม่ถูกลิดรอนสิทธิ เพราะฉะนั้น มาตรา นายสุริยา สะนิวา อาจารย์ประจำคณะสังคมศาสตร์ วิทยาลัยอิสลามยะลา กล่าวว่า รู้สึกแปลกใจกับประเด็นหัวข้อ ตนเคยทำวิจัยด้านความไม่สงบใน "ขณะที่พวกแกนนำขบวนการก่อความไม่สงบขณะนั้น ตอบว่า ยุติธรรมตามหลักประชาธิปไตย คือสิทธิทางด้านการเมือง สังคม เศรษฐกิจและการศึกษา หมายถึง ต้องแบ่งสัดส่วนกันชัดเจน มีมุสลิมกี่เปอร์เซ็นต์ที่เป็นข้าราชการ นักการเมือง เมื่อเทียบกับจำนวนประชากรมุสลิมในพื้นที่ ทำไมไม่มีผู้ว่าราชการจังหวัดที่มาจากการเลือกตั้ง ส่วนความยุติธรรมในด้านการศึกษาคือ ต้องส่งเสริมให้เรียนภาษามลายูถึงมหาวิทยาลัย เหมือนกับที่มาเลเซีย ซึ่งที่นั่นคนจีนเรียนเรียนภาษาจีนตั้งแต่ระดับอนุบาลจนจนถึงระดับมหาวิทยาลัย แต่เขามีงานทำ คนอินเดีย เรียนภาษาอินเดียตั้งแต่อนุบาลจนจบมหาวิทยาลัย เขาก็มีงานทำเช่นกัน แต่หากต้องการเป็นข้าราชการ ทางการก็กำหนดว่าต้องสอบผ่านภาษามาเลเซีย ซึ่งให้ประเทศไทยทำเช่นนั้น
เราต้องให้เปลี่ยนนโยบายรัฐเป็นประชาธิปไตยอย่างแท้จริงตามแบบของประเทศอังกฤษ ซึ่งไม่ใช่แค่เพียงความเสมอภาคทางด้านการเลือกตั้งเท่านั้น แต่มีสี่ประเด็นที่ต้องให้ความเสมอภาคกัน คือ ความเสมอภาคทางด้านการเมือง ซึ่งไม่ใช่แค่เอาคนผิดมาลงโทษ เพราะนั่นเป็นหน้าที่รัฐอยู่แล้ว แต่หมายถึง ใน ความเสมอภาคทางด้านเศรษฐกิจ หมายถึงขณะนี้เศรษฐกิจในพื้นที่อยู่ในมือคนจีนเป็นส่วนใหญ่ ความเสมอภาคทางด้านสังคม ต้องให้เรียนภาษาของตนเองได้และต้องใช้ทำงานได้ด้วย ยกเว้นข้อเดียวคือถ้าจะเป็นข้าราชการก็ต้องใช้ภาษาไทยได้ และความเสมอภาคด้านการศึกษา"นายสุริยะ กล่าว
นายอับดุลอาซิซ ตาเดอินทร์ รองนายกสมาคมยุวมุสลิมแห่งประเทศไทย กล่าวว่า เขตปกครองพิเศษ ยังไม่มีบทสรุปชัดเจน และต่อยอดไม่ได้ สำหรับตน ไม่ต้องการให้แยกไปเลย แต่ขอแค่จัดระเบียบสังคม ประกาศเป็นเขตปลอดอบายมุข แต่ก็ยังยาก เพราะในสมัยนายปุระชัย เปี่ยมสมบูรณ์ เป็นรัฐมนตรีว่าการกระทรวงมหาดไทย ก็ยังเป็นไปไม่ได้ หรืออาจทำเป็นเขตแผ่นดินธรรมแผ่นดินทอง ที่ไม่มีอบายมุข ในคนมาท่องเที่ยวแบบวัฒนธรรม เพราะในอดีตการศึกษาทางศาสนาอิสลามรุ่งเรืองมากในพื้นที่จังหวัดชายแดนภาคใต้
นายนิรามาน สุไลมาน กรรมการหอการค้าจังหวัดปัตตานี เสนอว่า เรื่องเขตปกครองพิเศษนั้น อยากให้ สภาร่างรัฐธรรมนูญ จัดทำประชามติ เช่น อาจทำให้เหมือนกับเมืองพัทยา หรือกรุงเทพมหานคร ที่เป็นองค์กรปกครองท้องถิ่นแบบพิเศษ
"เสนอให้ตั้งสภาชูรอ ซึ่งคล้ายกับสภาอะไรก็ได้ ควรแก้ไขระราชบัญญัติการบริหารองค์กรศาสนาอิสลาม พ เสนอให้กำหนดสัดส่วนของสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรให้เป็นไปตามประชากรมุสลิมด้วย เพราะที่ผ่านมา สมาชิกสภาผู้แทนราษฎรที่เข้าสังกัดพรรคมักติดกรอบที่พรรคกำหนด ไม่สามารถสะท้อนปัญหาของตัวเองอย่างแท้จริง"
นายอับดุลรอแม เจ๊ะแซ ประธานคณะกรรมการอิสลามประจำจังหวัดยะลา ในฐานะอนุกรรมาธิการศาสนาอิสลาม ในกรรมาธิการศาสนาและวัฒนธรรม สภานิติบัญญัติ กล่าวว่า พระราชบัญญัติการบริหารองค์กรศาสนาอิสลาม พ นางอังคณา นีละไพจิตร ประธานคณะทำงานยุติธรรมเพื่อสันติภาพ ในฐานะสมาชิกสภาร่างรัฐธรรมนูญ กล่าวว่า คณะกรรมาธิการยกร่างรัฐธรรมนูญยังไม่ได้พูดถึงเรื่องเขตปกครองพิเศษมากนัก แต่ต้องฟังความเห็นโดยรวมว่าเป็นอย่างไร จะส่งผลอย่างไรกับวิถีชีวิตชุมชน ที่ผ่านมามีการเรียกร้องให้ใช้ตั้งศาลชารีอะห์ แต่ยังไม่มีรูปธรรมและรายละเอียดที่ชัดเจน
"ดิฉันทำงานด้วยความยากลำบาก ขณะมีสมาชิกสภาร่างรัฐธรรมนูญที่เป็นมุสลิมอยู่ จากนั้นนายสมชายได้ประมวลความเห็นและข้อเสนอแนะ ที่ควรนำไปใส่ในรัฐธรรมนูญฉบับใหม่ โดยและยึดรัฐธรรมนูญปี " "เราสนับสนุนการตั้งสภาซูรอหรือสภาชุมชน ซึ่งไม่ได้หมายถึงแค่ชุมชนท้องถิ่น แต่หมายถึงกลุ่มที่มีอัตลักษณ์เดียวกันด้วย รวมทั้งให้มีสภาที่มีตัวแทนจากภาคประชาชน เข้าไปตรวจสอบดูแลการบริหารราชการแผ่นดินทุกระดับ ต้องแยกอำนาจสอบสวนออกจากการสืบสวน
"ประเทศไทยต้องยอมรับความหลากหลายแตกต่างเชื้อชาติ ศาสนา วัฒนธรรม โดยเพิ่มคำว่า ไทยเป็นรัฐที่ประกอบด้วยบุคคล ต้องมีถ้อยคำในรัฐธรรมนูญที่แสดงให้เห็นว่า ความเสมอภาคทางการเมืองและกฎหมายอย่างเดียวไม่พอ แต่ต้องมีความเสมอภาคทางการปกครอง เศรษฐกิจ สังคม วัฒนธรรม และศาสนาด้วย
"เราจึงไม่เห็นด้วยที่จะระบุให้ศาสนาพุทธเป็นศาสนาประจำชาติ"