เมื่อแรกที่รัฐบาลของท่านสุรยุทธ์ จุลานนท์ ประกาศว่า จะใช้นโยบายเศรษฐกิจพอเพียงในการพัฒนาประเทศ ผมแอบเชียร์ท่านอยู่ลึก ๆ ถึงแม้จะไม่ชอบรัฐบาลนี้สักเท่าไหร่เพราะพวกท่านทำรัฐประหารกันขึ้นมาด้วยกำลังทหาร ผมก็ดีใจที่จะได้เห็นผู้คนในประเทศนี้พอเพียงกันเสียบ้าง ผมไปหาเปิดหลักของเศรษฐกิจพอเพียงมาดู มีหลักอยู่สามข้อ ๑

หลายเดือนผ่านไป ผมยังไม่เห็นรัฐบาลทำอะไรให้เป็นชิ้นเป็นอันในการที่จะทำให้คนในชาติพอเพียง และได้รับความพอเพียง มีแต่การพูด ๆ โฆษณาชักชวนให้คนใช้ชีวิตแบบพอเพียง พวกฝรั่งต่างชาติก็พากันงง ไม่เข้าใจ ว่านโยบายเศรษฐกิจพอเพียงมันเป็นยังไง หม่อมอุ๋ย

ผมคิดว่าเรื่องเศรษฐกิจพอเพียงนี่คงไม่ยากเกินกว่าคนฉลาด ๆ อย่างท่านสมคิดจะเข้าใจ นายทุนนักธุรกิจต่างก็ออกมาแสดงความเห็นด้วย ก็ท่านสมคิดนั้นเป็นสมองของทักษิโณมิกส์ที่เฟื่องฟูด้วยอัตราความเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจ นับประสาอะไรกับเรื่องพอเพียงแบบนี้ แล้วก็ไม่ต้องทำอะไรแค่ท่องจำและเปล่งมันออกมาจากริมฝีปากอันแสนฉลาดของท่าน

มานั่งคิดดูอีกที สำหรับผมและน่าจะรวมถึงคนชั้นกลางในเมืองด้วย คำว่าเศรษฐกิจพอเพียงก็ยังฟังดูคลุมเครือ ๆ รู้น่ะรู้ว่าความพอเพียงมันหมายถึงอะไร แต่จะทำตัวอย่างไรให้ถูกล่ะ สำหรับคนที่ถูกหล่อหลอมมาให้ใช้ชีวิตสะดวกสบาย และมีเป้าหมายที่จะสะดวกสบายยิ่ง ๆ ขึ้นไปอีก จะผลิตอะไรก็ผลิตไม่ได้ ทำไม่เป็น จำต้องซื้อมันไปหมดทุกอย่าง

ชีวิตเดินเข้าเดินออกแต่ร้านค้าสะดวกซื้อ คิดแต่เพียงว่าชีวิตจะมั่นคงได้ก็ต่อเมื่อมีเงินเยอะ ๆ แบบคนรวยเขาเท่านั้น จึงมีคำถามให้ได้ยินว่า

"

"

"

งานโฆษณาที่ยุยงส่งเสริมให้ชาวบ้านบริโภคกันมาก ๆ โดยไม่จำเป็นล่ะจะทำได้ไหม

ซึ่งมีคนตอบแบบท่องจำว่า

ถ้าผมสมมุติให้มีเพื่อนร่วมชาติของเราสองคนเข้าไปในซุปเปอร์มาร์เก็ต คนหนึ่งเข็นรถออกมาด้วยข้าวของและอาหารเต็มรถเข็น ถ้าซื้อมากกว่านี้ก็ขนไม่ไหว เป็นข้าวของที่คิดว่าต้องกินต้องใช้อย่างสมเหตุสมผลของเขา และจ่ายด้วยเงินสดซึ่งไม่ได้กู้เงินใครมาซื้อ แล้วก็ยังเหลือเงินที่จะใช้จ่ายได้อย่างมั่นคงไปจนตาย ส่วนอีกคนถูกจับออกมาเพราะเข้าไปขโมยนมผงให้ลูกที่เพิ่งคลอด ความพอเพียงของคนแรกยังจะใช้ได้อยู่ไหม จะล้นไปไหมถ้าเทียบกับคนที่สองซึ่งมีน้อยเกินไป คนที่สองไม่พอเพราะอะไร ใครเอาความพอเพียงของคนที่สองไป ใครช่วยตอบที ความพอเพียงที่ยุติธรรมสำหรับทุกคนในชาติมีไหม ในประเทศที่มีช่องว่างระหว่างคนรวยกับคนจนห่างกันราวกับฟ้ากับดิน จะให้ชาวบ้านชาวเมืองพอเพียงกันที่จุดไหน ผมยังมึน ๆ อยู่ว่าทุนนิยมเสรีนี่มันจะพอเพียงได้ละหรือ

ในโทรทัศน์มีโฆษณาชิ้นหนึ่ง ชาวบ้าน

แล้วก็เห็นว่าชาวบ้านนี่แหละครับทำเศรษฐกิจพอเพียงแบบชาวบ้าน ๆ ได้ดีกว่าใครในประเทศนี้ ก็เขาใช้กันมาตั้งแต่ไหนแต่ไรแล้ว สังคมที่พอเพียงมีเหตุมีผล พึ่งตนเองได้ พึ่งชุมชนของตัวเองได้ มีภูมิคุ้มกัน โดยแทบไม่ต้องพึ่งพาข้างนอกเลย อยู่กันมาได้หลายชั่วอายุคนตามมีตามเกิด

แล้วการพัฒนาแบบของรัฐอีกนั่นแหละที่ทำให้ชาวบ้านง่อยเปลี้ยเสียขา ล่มสลายไปเป็นหมู่บ้าน ๆ ในขณะที่มีมืออีกข้างหนึ่งยื่นเข้ามาโกยเอาทรัพยากรธรรมชาติที่ชาวบ้านได้ใช้ประโยชน์ไป ทั้งดิน น้ำ ป่า อากาศ โดยวิธีขู่เข็ญ ขโมยหรือไม่ก็จ่ายให้ในราคาถูกแสนถูก ชาวบ้านต้องเสียสละเพื่อความเจริญของชาติ จึงถูกไล่ที่เอาไปทำเขื่อน เอาไปทำเหมืองถ่านหิน ผลิตไฟฟ้าได้แล้วก็ส่งตามสายข้ามหัวชาวบ้านเข้าไปในเมือง ไปสร้างความเจริญให้ภาคอุตสาหกรรมจนสร้างคนรวยได้หนึ่งหยิบมือ พอเหลือใช้แล้วจึงส่งกลับมาให้ชาวบ้านได้ใช้กันบ้าง มีถนนที่ควายเดินไม่กี่ทีก็พัง มีโรงเรียนที่สอนให้พออ่านออกเขียนได้แล้วไปเป็นคนงานไร้ฝีมือในโรงงาน มีไฟฟ้าซึ่งฝนตกแรงหน่อยก็ดับไปเป็นชั่วโมง ๆ มีโรงพยาบาลที่มีหมอไม่พอน้อยเสียจนชาวบ้านมาแต่เช้ามืดกว่าจะได้เจอหน้าหมอก็ตกบ่ายแล้ว สิ่งเหล่านี้เรียกกันว่า การพัฒนาชนบท

ชาวบ้านตกเป็นเหยื่อของการพัฒนาของรัฐเรื่อยมา จนถึงยุคทักษิณ ก็ยุยงส่งเสริมให้ชาวบ้านใช้จ่ายกันมากๆ ไม่มีก็กู้ได้ เอาไปซื้อมือถือ เอาไปซื้อรถเครื่อง อ้อ

ยุคทักษิโณมิกส์ก่อให้เกิดการใช้จ่ายมหาศาล ทั้งปริมาณเงิน และปริมาณคนที่เอาเงินมาใช้จ่าย ชาวบ้านกู้เงินมาใช้ซื้อของจากบริษัท รัฐเอาภาษีที่เก็บจากบริษัทมาใช้สบายมือ แบ่งกินกันบ้างในหมู่พรรคพวกพี่น้อง ลูกเมีย ทุนนิยมเสรีของทักษิณและคณะขายและขายทุกอย่างที่ขวางหน้า ทำการตลาด โฆษณากันอย่างบ้าเลือด ดูตัวอย่างได้จากกรณีของสนามบินสุวรรณภูมิเป็นต้น

มาในตอนนี้มีคนเห็นว่า ตายล่ะวา

คนที่กำลังตกอกตกใจพวกนั้นพยายามสอนให้ชาวบ้านรู้จักพอเพียง คนเหล่านั้น บางคนมีหุ้นอยู่ในตลาดหลักทรัพย์ไม่รู้เท่าไหร่ มีที่ดินอยู่ในมือรวมกันแล้วมากกว่าชาวบ้านซึ่งเป็นเกษตรกร มีบ้านอยู่ที่นั่นที่นี่คนละหลังสองหลัง ในบ้านมีรถยนต์เกินตูดของท่านและลูกหลานของท่านที่จะนั่งได้หมดในวันเดียว ต่างก็แห่กันออกมารับลูกพอเพียง รวมทั้งพวกนักการเมืองหัวไว ที่หวังคะแนนเสียงก็กลับลำมาช่วยกันสอนช่วยบอกให้ชาวบ้านรู้จักพอเพียง ข้าราชการทุกระดับก็ท่องคำว่าพอเพียงกันอย่างขึ้นใจ

ส่วนชาวบ้านแบบอ้ายนึก ทำงานเป็นช่างไม้สร้างบ้านวันละสองร้อยบาท เหนื่อยแทบตาย อยากกินเหล้าอีกสักครึ่งขวดมันก็ต้องหยุดแล้วละครับ ไม่งั้นไม่เหลือไปให้เมียที่บ้านซึ่งอาจจะกำลังหงุดหงิด เพราะไม่มีหวยบนดินให้เล่นลุ้นแจ๊คพอท ไม่พอมันก็จำเป็นต้องพอ เพราะไม่มีความรู้ ไม่มีสันดาน ไม่มีโอกาส และไม่มีใครเปิดโอกาสให้ไปกอบไปโกยได้ง่าย ๆ แบบคนที่อยู่บนยอดของสังคมซึ่งเขาทำกันเป็นเรื่องธรรมดา ๆ ชาวบ้านต้องเจียมเนื้อเจียมตัวอยู่แล้วละครับ

ถ้ารัฐบาลหันไปมองให้ทั่ว ๆ จะได้พบกับชาวบ้านที่ก้าวหน้ากว่าชาวบ้านธรรมดา กลุ่มชาวบ้านที่รู้ตัวกลับลำมาพึ่งพาตัวเองได้ ไม่หลงระเริงไปตามเพลงของรัฐ ที่อยากจะให้ใช้จ่ายก็เอาเงินมาหว่านให้กู้ อยากจะให้พอเพียงก็ทุ่มเงินลงมาสอนให้ชาวบ้านพอเพียง มีหลายชุมชนเป็นตัวอย่างให้เห็นชัด ๆ เป็นรูปธรรมก็อย่างที่กุดชุมนั่นยังไง ผลิตเอง ใช้เอง เหลือขายเอง อาจหาญเข็มแข็งจนสร้างเงินตราของตนเองใช้ในหมู่บ้านได้ก็แล้วกัน ยังมีอีกที่ตำบลพวา อำเภอแก่งหางนางแมว จังหวัดจันทบุรี นั่นก็ใช่ ชาวบ้านเขาเจ็บเขาจำแล้ว เขาล้มแล้วเขาลุก อย่างผู้ใหญ่วิบูลย์ เข็มเฉลิม อย่างลุงคำเดื่อง ภาษี อย่างลุงป้าน้าอาพี่น้องอีกหลาย ๆ คน ในหลายหมู่บ้าน

ครับ

ผมกลับมามองดูบ้านที่ยังสร้างไม่เสร็จของตัวเอง สล่าแปงบ้านไปกันแล้วทิ้งบ้านอีกครึ่งหลังซึ่งมุงหลังคาไว้แต่ยังไม่ได้ก่อผนังเพราะเงินหมดเสียก่อน คิดว่านี่ผมสร้างบ้านใหญ่โตเกินฐานะของผมกับเมียหรือเปล่าหนอ ผมไม่พอเพียงใช่ไหม ผมควรพอใจแค่กระต๊อบหลังเล็ก ๆ ใช่ไหม