มุทิตา  เชื้อชั่ง

1

วันก่อนผมเดินผ่านลานปรีดีริมแม่น้ำเจ้าพระยาของมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ เห็น "ปรีดี พนมยงค์" นั่งตากแดดอยู่อย่างโดดเด่น ยังคงมีมาลัย ดอกไม้สดวางอยู่ประปราย

ในบรรยากาศสังคมการเมืองเช่นนี้ หลังเพิ่งสิ้นท่านผู้หญิงไปแบบนี้ และในเดือนมิถุนายนอย่างนี้ ไม่ใครก็ใครคงต้องคิดถึงเขาบ้าง

ก่อนหน้านั้น ผมเพิ่งได้เห็น "หมุดคณะราษฎร" แถวลานพระบรมรูปทรงม้า ทั้งที่รู้จักมันมานานแล้วว่าเป็นจุดที่พระยาพหลฯ หนึ่งในคณะราษฎรยืนอ่านประกาศคณะราษฎรฉบับที่ 1 แก่บรรดาทหารที่เป็นสักขีพยานการปฏิวัติเปลี่ยนแปลงการปกครอง แต่นั่งรถ (เมล์) ผ่านทีไรก็หามันไม่เจอสักที

หมุดนั้นอยู่ที่พื้นถนนฝั่งสนามเสือป่า เป็นหมุดทองเหลืองมีขนาดเล็กกว่าจานใบเล็กๆ หาความโดดเด่นอะไรไม่ได้

ตัวหนังสือบนนั้นเลือนไปมากพอดู แต่ไม่ใช่เฉพาะถ้อยคำการก่อกำเนิด "รัฐธรรมนูญ" หรอกที่เลือนไปจากหมุด ความหมายของมันในสังคมไทยก็ "เลือน" และ "เลอะ" ไปไม่น้อย

2

รัฐธรรมนูญ ประชาธิปไตย และอีกหลายๆ คำ กลายเป็นคำศักดิ์สิทธิ์ที่ถูกฉวยใช้หมายความถึงแทบทุกอย่าง (อย่างหาความหมายไม่ได้) และยิ่งไร้ความหมายอย่างรุนแรงในยุคสมัยนี้

ยุคสมัยที่สมาชิกบ้านเดียวกันถกเถียงกันว่าจะเอา "คมช." หรือ "ทักษิณ" จนคุยกันไม่ได้

น่าเศร้าที่ข้อถกเถียงทุกอย่างถูกบีบให้เหลือแค่นี้...

น่าเศร้ากว่านั้นที่มันไม่ใช่ข้อถกเถียงที่เชื่อมโยงสู่ "ยูโทเปีย" ใดๆ หรือหากจะโยงได้ก็ยากและยาวไกลนัก ไม่เหมือนวันที่โลกสังคมนิยมยังไม่ล่มสลาย วันที่ตัวเลือก "โลกที่ใฝ่ฝัน" ยังมีพลัง

กระนั้นก็กล่าวได้ว่ามันเป็นช่วงเวลาแห่งความแตกแยกที่สุดอีกครั้งหนึ่งของสังคมไทย เพียงแต่เป็นการแตกแยกที่ดูเหมือน "ไม่รู้จะไปไหน"

แค่เถียงกันก็ยังไม่สนุก เพราะเผชิญกับความตีบตันทั้งในเชิงปรากฏการณ์ หลักการ และจินตนาการ  

เถียงกันไม่สนุก ตั้งแต่ระดับอำนาจนำขั้วเดี่ยว สื่อมวลชนที่หาความหลากหลายไม่ได้ หรือแม้แต่ตามีในหมู่บ้านเนินขี้เหล็กที่ต้องเจอกับ กอ.รมน.ตัวเป็นๆ ที่รัฐส่งลงพื้นที่ทั่วประเทศนับหมื่นคนเพื่อดูแลความสงบราบคาบในการลงประชามติรับร่างรัฐธรรมนูญ...แค่คิดจะอ้าปากเป็นอย่างอื่นก็เสียวแล้ว

นอกจากกระบวนการปิดปากตรงไปตรงมา ยังมีการปิดปากขั้นสูงดังที่มหาวิทยาลัยเที่ยงคืนออกแถลงการณ์เมื่อเร็วๆ นี้ "ประณามการลงประชามติที่ฉ้อฉล" เพราะรัฐโฆษณาผ่านสื่อวิทยุ หรือโทรทัศน์บางช่องให้ประชาชนออกไปรับรองร่างรัฐธรรมนูญเพื่อเป็นการแสดงความจงรักภักดีต่อพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เนื่องในวโรกาสฉลองพระชนมายุ ๘๐ พรรษา

จะวิเคราะห์ว่ากลยุทธ์นี้บวกหรือลบกับใครก็ได้ ดีหรือไม่ดีก็ได้ โง่หรือฉลาดก็ได้...

การลงประชามตินี้จึงมีรูปร่างหน้าตาประหลาด น่า "ลัก" น่าชัง เพราะเป็นกระบวนการประชาธิปไตยแบบไม่มีทางเลือกและคุกคาม

กระทั่งกลุ่มไม่เห็นด้วยก็ไม่มีทางเลือก เพราะแม้ไม่อยากสังฆกรรมใดๆ เพื่อรองรับความชอบธรรมของคณะรัฐประหารก็ต้องลงมาเล่นในเกมส์ รณรงค์การลงประชามติคว่ำรัฐธรรมนูญแล้วไปตายเอาดาบหน้า

ฯลฯ

3

ผมเดินผ่านแผงหนังสือพิมพ์ เห็นพาดหัวข่าวการเมืองว่าด้วยรัฐธรรมนูญแล้วก็รู้สึกคลื่นเหียนแปลกๆ เลยเดินเตร่กลับมานั่งเล่นที่ลานปรีดี ตะวันโพล้เพล้ใกล้มืด "ปรีดี พนมยงค์" ยังคงนั่งนิ่งไม่กลัวยุง

นั่งคิดถึงอนาคตการเมืองไทยเล่นๆ แต่กลับปวดหัวจริงๆ และอึดอัดคับข้องมากๆ ใจกระหวัดคิดถึงคำตำหนิต่อว่าปรีดีและคณะราษฎรในความผิดพลาดสำคัญบางประการเมื่อครั้งเปลี่ยนแปลงการปกครอง...

แปลกแต่จริง คืนนั้นผมฝันเห็นปรีดีหันมาบอกผมว่า "ทำกันเองบ้างสิวะ ตัวใครตัวมันโว้ย"

นี่เป็นครั้งแรกๆ เลยทีเดียว ที่เห็นรัฐบุรุษพูดจาไม่เพราะ...