รายงาน: ตามไปดูวันปลูกต้นรัก (การอ่าน) ที่เชียงดาว

"วันรุ้ง รุ่งรวี"

ภาพประกอบโดย : www.makhampom.net

 

 

เช้าวันที่ 26 มกราคมที่ผ่านมา ที่บริเวณลานริมน้ำปิง อ.เชียงดาว จ.เชียงใหม่ คึกคักไปด้วยกลุ่มเด็ก แม้สายหมอกจะยังไม่สลาย แต่ทุกคนก็กระตือรือร้นตื่นเต้น ไม่สนใจความหนาว เพราะวันนี้คือวันของพวกเขา วันที่เด็ก ๆ จะได้มาสนุกสนาน และแสดงผลงานร่วมกัน

 

วันนี้ไม่ใช่วันเด็ก หรือวันเปิดสวนสนุกแห่งใหม่ แต่มีชื่อว่า "วันปลูกต้นรัก (การอ่าน) ที่เชียงดาว" ต้นรักการอ่านต้นนี้มาจากไหน ทำไมเด็ก ๆ ถึงพร้อมอกพร้อมใจกัน มาตระเตรียมงานและร่วมสนุกสนานนับร้อย ๆ ชีวิต

 

ลานกว้างใต้ร่มฉำฉา ตรงข้ามวัดอินทาราม วัดใหญ่ริมน้ำแม่ปิง คือข่วงลานสำหรับจัดงานต่าง ๆ ของชุมชนอำเภอเชียงดาว ทั้งงานบุญ กิจกรรมอนุรักษ์ งานประเพณีรื่นเริงลอยกระทง หรือสถานที่จัดงานเวทีชาวบ้าน และในหน้าแล้ง ช่วงสงกรานต์ ยังเป็นที่สำราญของครอบครัว เด็ก ๆ ชวนกันมาเล่นพายเรือ ขี่ห่วงยาง ลุยเล่นน้ำ ขณะที่พ่อแม่เพลิดเพลินใจอยู่ในซุ้มไม้ไผ่ริมตลิ่ง

 

เช้าที่เรามาเยือนวันนี้ บนเวทีเล็ก ๆ มีป้ายผ้าผูกลูกโป่งหลากสี เป็นกิจกรรมที่สืบเนื่องมาจากการทำงานรณรงค์เรื่องการอ่านหนังสือของเด็ก ๆ ในชุมชนตำบลเชียงดาว ตลอดระยะเวลา 1 ปีที่ผ่านมาของมูลนิธิสื่อชาวบ้าน หรือที่เรียกสั้น ๆ ว่า "มะขามป้อม" นั่นเอง

 

มะขามป้อมต้นนี้ เดิมทีรู้กันว่า เติบใหญ่อยู่ในเมืองหลวง แต่ไม่นานมานี้เอง มะขามป้อมได้ปลูกต้นใหม่ ปักหลักมั่นคงที่อำเภอเชียงดาว บริเวณทุ่งนาของบ้านดง เขตตำบลเชียงดาวใกล้ ๆ กับสถานที่จัดงานวันนี้ มะขามป้อมเชียงดาวมุ่งทำงานพัฒนาในท้องถิ่นและเขตภาคเหนือตอนบนผ่านกระบวนการละครที่ตนถนัด นอกจากการฝึกฝนอบรมเยาวชนเรื่องต่าง ๆ ศิลปะ ละคร ความรู้เกี่ยวกับโรคเอดส์ ความรักในท้องถิ่นชุมชนหรืออื่นๆ แล้ว ปีนี้พวกเขายังรณรงค์ส่งเสริมเรื่องการอ่านอีกด้วย เพราะ "...การอ่านคือการพัฒนาสมอง เปิดประตูสู่การเรียนรู้ที่เต็มเปี่ยมไปด้วยขุมทรัพย์ต่างๆ ไม่ว่าขุมทรัพย์ทางปัญญา สติ อารมณ์ สังคม ร่างกายและจิตใจ ทำให้เติบโตเป็นพลเมืองที่มีสุขภาพดีทุกด้าน..." ดังที่ประกาศในบอร์ดนิทรรศการ

 

งานวันนี้ไม่ค่อยมีผู้ใหญ่ให้เห็นนัก แต่ประชากรตัวเล็กตัวน้อยเดินกันอยู่ขวักไขว่ บรรยากาศเหมือนงานวัดของเด็กที่จัดโดยเด็ก ๆ และคนเที่ยวก็เป็นเด็กอีกเช่นกัน เมื่อผ่านประตูเข้ามา เด็ก ๆจะได้รับคูปองสำหรับเข้าไปเล่นในซุ้มแสนสนุกของโรงเรียนต่าง ๆ ที่เข้าร่วมโครงการ ใครที่เล่นครบทุกซุ้ม ได้รับตราประทับครบทั้งหมด ก็จะมีสิทธิได้ชิงโชค ลุ้นรับของรางวัล

 

 

 

 

แต่ละซุ้มจัดโดยโรงเรียนทั้งเจ็ดที่เข้าร่วมกิจกรรมรักการอ่าน ซุ้มที่น่าตื่นเต้นที่สุด คือซุ้มบ้านผีสิง ของโรงเรียนบ้านดอน ส่วนซุ้มสาวน้อยตกน้ำของโรงเรียนทุ่งละครก็มีเด็ก ๆ ยืนเข้าคิวรออยู่ไม่ใช่น้อย และสาว ๆ ที่นั่งคอยตกน้ำอยู่นั้นคือตุ๊กตาตัวเล็ก ๆ น่ารัก ไม่ใช่หนูน้อยนักเรียนหญิงอย่างที่หลายคนสงสัย เดินเที่ยวต่อไปจะพบซุ้มปาเป้าเพื่อให้ลูกโป่งแตก ซุ้มโยนห่วง และยิงกระสุนดินโดนเป้าตุ๊กตาจากโรงเรียนบ้านปางแดงที่หลากหลายด้วยเด็ก ๆ จากชนเผ่าต่าง ๆ

 

"มีอาข่า ดาระอั้ง มูเซอ ลีซอ ปะหล่อง ห้าชนเผ่าค่ะ" เด็กหญิงมัสยา ซูหมื่อกู่ ชั้น ป. 2 ที่บอกว่าชอบอ่านหนังสือมากกว่าละครนับนิ้วบอก

 

งานนี้เด็กๆ เป็นคนคิด และทำอุปกรณ์ พร้อมกับจัดสถานที่และดำเนินการเองแทบทั้งหมด พี่ ๆ เพียงแต่คอยแนะนำเท่านั้น

 

"พวกเราเป็นสตาฟค่ะ ช่วยจัดเตรียมสถานที่ และแนะนำน้อง ๆ" ด.ญ อังศุมาลิน ปัญญาโรจน์ ชั้น ม.2 จากกลุ่มเยาวชนลุ่มน้ำแม่นะ-แม่นะ ที่ร่วมงานกับมะขามป้อมกล่าวเสียงแจ้ว

 

นอกจากนั้น ยังมีเวทีเล็ก ๆ บนพื้นหญ้าอีกแห่งหนึ่ง มีน้อง ๆ ผลัดกันมาเล่นละครให้ดู มีพี่กวีนักดนตรี พจนาถ พจนาพิทักษ์ มาเล่นกีตาร์ร้องเพลงเพราะ ๆ ให้ฟังใกล้ ๆ หลังจากเล่นบนเวทีใหญ่ไปแล้วในรอบเช้า มีเกมแบบไม่เป็นทางการ เพื่อให้ความสนุกสนานได้กระจายัวทั่วบริเวณงาน ใกล้ ๆ กันมีซุ้มของเล่นพื้นบ้านที่พ่ออุ๊ยจากชมรมคนเฒ่าคนแก่จากอำเภอป่าแดด จังหวัดเชียงรายมานั่งทำให้ดูสด ๆ ตรงหน้า ซุ้มนี้มีเด็ก ๆ สนใจเข้าไปหัดทำไม่ขาดเช่นกัน ด้านหลังยังมีเมืองนิทานที่สร้างจากกล่องกระดาษวาดสีสันจากพี่ ๆ มะขามป้อมทั้งกรุงเทพฯ และเชียงดาว ให้เด็ก ๆ ได้เข้าไปลอดมังกรไฟ เกลือกกลิ้งอ่านหนังสือนิทานอย่างมีความสุข

 

แต่ที่เป็นความภาคภูมิจนหัวใจคับพองของเด็ก ๆ วันนี้อยู่ที่ ซุ้มนิทรรศการผลงานการส่งเสริมการอ่านของพวกเขานั่นเอง

 

 

 

กว่าจะมีวันนี้นั้น ทางมะขามป้อมได้ร่วมมือกับเด็ก ๆ และทางโรงเรียน รวมทั้งองค์กรในท้องถิ่น ทั้งหน่วยงานด้านการศึกษา หน่วยงานฝ่ายปกครองระดับหมู่บ้าน ตำบลและอำเภอ รวมทั้งเขตการศึกษา 3 เพื่อให้เกิดความร่วมมือ และเล็งเห็นความสำคัญในการส่งเสริมเยาวชนด้านการอ่าน

 

"ก่อนหน้านี้ หนูไม่ค่อยได้อ่านหนังสือ ไม่ค่อยไปห้องสมุด แต่พอได้เข้าร่วมโครงการ ก็ได้รู้จักคุณค่าของหนังสือ..." น้องนริศรา สุทา นักเรียนชั้น ป. 5 โรงเรียนบ้านทุ่งหลุกบอกกับเรา

 

"ไม่ใช่แค่รักการอ่านอย่างเดียว แต่ส่งเสริมพฤติกรรมการอ่านของเด็ก จากแสดงละคร แล้วเอาไปบูรณาการทำโครงงานภาษาไทยประกวดได้รางวัลมาแล้ว"

 

คุณครูจงสวัสดิ์ อ่อนจันทร์ อาจารย์พี่เลี้ยงจากโรงเรียนบ้านทุ่งหลุกเล่าให้ฟังถึงกิจกรรมในโรงเรียน ซึ่งภายหลังจากที่คุณครูพี่เลี้ยงและเด็ก ๆ ผ่านการอบรมทักษะต่างๆ กับกลุ่มมะขามป้อมแล้ว เด็ก ๆ แกนนำ 5 คนจากแต่ละโรงเรียนรวม 45 ชีวิตก็ได้เริ่มทำกิจกรรมที่ตนเลือก โรงเรียนบ้านทุ่งหลุกเริ่มต้นด้วยการแสดงละคร เป็นละครเปิดงานของวันนี้ ภายหลังจากที่นายอำเภอเชียงดาวตัดริบบิ้นปล่อยลุกโป่งแล้วนั่นเอง

 

ละครของเด็ก ๆ เกิดจากการสืบค้นประวัติความเป็นมาของหมู่บ้าน จากนั้นนำมาทำหนังสือนิทานเล่มใหญ่(Big book) แล้วแปลงเป็นบทละคร ก่อนหน้านั้น น้อง ๆ ได้รวมตัวกันเล่นละครเรื่องนี้ในโรงเรียน เพื่อชักชวนเพื่อน ๆ น้อง ๆ ให้เกิดความสนใจ และเข้ามาร่วมทำกิจกรรมรักการอ่านผ่านสื่อต่าง ๆ ที่ได้ไปอบรมมากับมะขามป้อม ซึ่งปราฏว่ามีผลลัพธ์เป็นที่น่าพอใจ

 

"กิจกรรมนี้ทำให้เด็ก ๆ มาห้องสมุดมากขึ้นค่ะ" อาจารย์บรรณารักษ์ของโรงเรียนกล่าวเสริมด้วยรอยยิ้ม

 

"เราเอาละครหุ่นมือ หุ่นเงาไปเล่น จัดห้องสมุดใหม่ มีต้นไม้ สายรุ้ง มีการตอบคำถาม มีของรางวัล ทุกวันอังคาร กับพฤหัสฯเป็นวันอ่านนิทาน เพื่อน ๆ ก็เริ่มเข้ามา ห้องสมุดที่ร้าง มีแต่ห้องสมุดเปล่า ๆ ก็มีเด็ก ๆ เข้ามา" คุณวีรวรรณ กังวานนวกุล ผู้รับผิดชอบโครงการบอกเล่าด้วยน้ำเสียงสดใส และสำหรับงานในวันนี้ เธอบอกว่า เหมือนเป็นการสรุปงาน และเป็นความภาคภูมิใจของเด็ก ๆ ที่จะได้อวดผลงานว่าพวกเขาทำอะไรไปบ้างในหนึ่งปีที่ผ่านมาเกี่ยวกับเรื่องนี้ อีกทั้งยังเป็นพื้นที่ที่เขาจะได้บอกผู้ใหญ่ออกมาดัง ๆ ด้วยว่า ...การอ่านสำคัญนะ หนูอยากอ่านหนังสือ อ่านหนังสือแล้วมีความสุข ทำให้การเรียนสนุกสนาน และยังสามารถเป็นคนดีของสังคมได้ด้วย

 

ส่วนบนเวที ผู้ใหญ่ที่รักเด็ก ๆ สามสี่คนก็กำลังพูดเรื่องนี้อยู่เช่นกัน คุณประดิษฐ์ ประสาททอง หรือพี่ตั้วของเด็ก ๆ เลขานุการมูลนิธิสื่อชาวบ้าน (มะขามป้อม) ก็กำลังแลกเปลี่ยนอยู่กับผู้อำนวยการศูนย์พัฒนาคุณภาพการศึกษา อำเภอเชียงดาว และอาจารย์ผู้เป็นตัวแทนคุณครูที่สนใจส่งเสริมการอ่าน

 

พวกเขาคุยกันเรื่อง ทำอย่างไรต้นไม้ที่ปลูกในวันนี้ถึงจะเติบใหญ่ มะขามป้อมนั้นได้เริ่มต้นปลุกเมล็ดพันธุ์ที่แอบแฝงอยู่ในตัวเด็ก ๆ ให้ตื่นขึ้น โดยความอนุเคราะห์จากหน่วยงานเช่น สสส สร้างสภาพที่เหมาะสม อาทิ ความชื้น ดิน น้ำ อากาศ เพื่อให้เมล็ดน้อยงอกงาม

วันนี้เด็ก ๆ ได้แสดงให้ผู้ใหญ่เห็นแล้วว่าพวกเขาสนใจ และต้องการที่จะอ่านมากแค่ไหน แต่ว่าต่อจากนี้ไป ผู้ใหญ่ในชุมชน และหน่วยงานต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้อง หรือรัฐจะส่งเสริมสนับสนุนให้สืบสานพัฒนาต่อไปอย่างยั่งยืนอย่างไร

 

 

รอยยิ้มและความสนุกสนานจากเด็ก ๆ นั้นแสนที่จะมีชีวิตชีวาเห็นได้ชัดเจน เด็ก ๆ สนใจกับกิจกรรมทั้งตามซุ้มต่าง ๆ และบนเวที ส่งเสียงหัวเราะร่ากับละครชนเผ่าจากพี่ปกาญอ นิ่งฟังค่าวซอ เรื่องวันปลูกต้นรัก (การอ่าน) จากพี่ช่างซอเสียงใสวัยกระเตาะ ที่สำคัญคือทุกอย่างในวันนี้ เด็ก ๆ ได้มีส่วนร่วมมาตั้งแต่ต้น จึงเกิดบรรยากาศงานที่เราสัมผัสความสุขของพวกเขาได้มากเสียกว่างานวันเด็กบางงาน

 

ดาราละครน้อยเผ่าปกากะญอ ด.ญ นงลักษณ์ ศุภชัยพิสุทธ์ กล่าวกับเราอย่างเอียงอายว่า "ชอบงานวันนี้ ดีค่ะ ...การอ่านทำให้หนูมีความรู้มากขึ้น หนูชอบอ่านหนังสือพิมพ์ การ์ตูน ...ไม่ใช่ขายหัวเราะค่ะ แบบที่เกี่ยวกับสาระประวัติศาสตร์..."

 

"หนังสือนิทานในเมืองไทยแพงมาก ผู้ปกครองไม่มีปัญญาซื้อให้เด็กอ่าน..." คือคำบอกเล่าจากคุณวีรวรรณ ผู้รับผิดชอบโครงการ แล้วเมื่อพูดถึงหนังสือห้องสมุดตามโรงเรียน "...บางโรงเรียนไม่มีห้องสมุดด้วยซ้ำ..."

 

"รัฐฯ มีงบประมาณให้เด็กต่อหัวต่อปีคนละประมาณ 1,100 บาท สำหรับใช้จ่ายทุกอย่าง" คือข้อมูลที่ได้ยินมาจากฝ่ายการศึกษา

 

"เราไม่มีงบซื้อหนังสือเข้าห้องสมุด..." เสียงบอกจากครูบรรณารักษ์

           

ดูท่าต้นรักการอ่านวันนี้จะต้องการการดูแลเอาใจใส่ และสารอาหารจากทุกด้านอย่างจริงจังเสียแล้ว พวกหนู ๆ ซึ่งเริ่มกระตือรือร้นสนใจการอ่านจะได้พัฒนา มีหนังสือหนังหามากมายให้อ่านกันต่อไป

 

เพื่อที่เมืองไทยของเราจะได้ไม่มีสถิติน่าอับอายว่า ทั้งเด็กและผู้ใหญ่อ่านหนังสือรวมกันเฉลี่ยแล้วปีละไม่ถึงสิบบรรทัด

ร่วมบริจาคเงิน สนับสนุน ประชาไท โอนเงิน กรุงไทย 091-0-10432-8 "มูลนิธิสื่อเพื่อการศึกษาของชุมชน FCEM" หรือ โอนผ่าน PayPal / บัตรเครดิต (รายงานยอดบริจาคสนับสนุน)

ติดตามประชาไทอัพเดท ได้ที่:
Facebook : https://www.facebook.com/prachatai
Twitter : https://twitter.com/prachatai
YouTube : https://www.youtube.com/prachatai
Prachatai Store Shop : https://prachataistore.net
ข่าวรอบวัน
สนับสนุนประชาไท 1,000 บาท รับร่มตาใส + เสื้อโปโล

ประชาไท