จุรินทร์ ลักษณวิศิษฏ์

หนึ่งในการต่อสู้ทางความคิดในการแก้ปัญหาจังหวัดชายแดนภาคใต้นั้น คือการศึกษา ความพยายามในการปรับปรุงระบบการศึกษาเพื่อให้สอดคล้องกับสภาพความเป็นจริงและความต้องการของคนในพื้นที่จังหวัดชายแดนภาคใต้มีมาอย่างต่อเนื่อง พร้อมๆ กับการการปรับปรุงระบบการศึกษาของชาติที่ปัจจุบันมักถูกวิจารณ์มาตลอดว่า ล้มเหลว

ล่าสุด เมื่อวันที่ 21 กุมภาพันธ์ 2552 ในการสัมมนาระดมความคิดเรื่อง "นโยบายการพัฒนาการศึกษาในเขตพัฒนาพิเศษเฉพาะกิจจังหวัดชายแดนภาคใต้" ห้องประชุมตะกั่วป่า บี โรงแรมเจบี หาดใหญ่ จังหวัดสงขลา ที่สำนักนโยบายและแผนการศึกษา สำนักงานเลขาธิการสภาการศึกษา กระทรวงศึกษาธิการ ได้นำเสนอร่างข้อเสนอนโยบายการพัฒนาการศึกษาในเขตพัฒนาพิเศษเฉพาะกิจจังหวัดชายแดนภาคใต้ เพื่อให้ผู้เข้าร่วมได้อภิปราย ซึ่งเป็นความพยายามแก้ปัญหาทางด้านการศึกษาในอีกครั้งหนึ่งด้วย

โดยการสัมมนาครั้งนั้น นายจุรินทร์ ลักษณวิศิษฏ์ รัฐมนตรีว่าการกระทรวงศึกษาธิการ ซึ่งมาเป็นประธานการสัมมนาก็ร่วมฟังการอภิปรายอยู่ด้วยตลอด

นายจุรินทร์ บอกว่า หลังจากรับฟังความคิดเห็นครั้งนี้แล้ว การจัดทำร่างนโยบายก็น่าจะเสร็จสิ้นภายใน 1 เดือนและสามารถลงมือปฏิบัติจริงได้ โดยเน้นเรื่องคุณภาพการศึกษา การบริหารการจัดการ สวัสดิการ สวัสดิภาพ และโอกาสการเรียนการมีงานทำ รวมทั้งการอุดหนุนโรงเรียนเอกชนสอนศาสนาอิสลาม ซึ่งจะใช้งบประมาณทั้งหมด 1,400 ล้าน

สำหรับร่างนโยบายดังกล่าว ได้ระบุสภาพปัญหาที่เกิดขึ้นสำหรับการจัดการศึกษาในจังหวัดชายแดนภาคใต้ไว้ 8 ประการ ประกอบด้วย

1.ปัญหาด้านคุณภาพการศึกษา ซึ่งพบว่า นักเรียนใน 3 จังหวัดชายแดนภาคใต้ในชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 3 (ม.3) และม.6 มีผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนต่ำกว่าค่าเฉลี่ยของประเทศ ขณะที่โรงเรียนขนาดเล็กประมาณ 200 แห่ง ไม่ผ่านการรับรองการประเมินคุณภาพ ซึ่งเป็นผลมาจากปัญหาความไม่สงบ และเด็กส่วนหนึ่งออกจากโรงเรียนสามัญเข้าไปเรียนในปอเนาะ ซึ่งไม่มีการจัดทำหลักสูตรที่ชัดเจน จึงไม่สามารถเทียบโอนกับหลักสูตรพื้นฐานแต่ละช่วงชั้น

2.ปัญหาครูและบุคคลากรทางการศึกษา ช่วงที่รัฐบาลมีนโยบายอนุญาตให้ครูขอย้ายออกจากพื้นที่ มีผู้แสดงความจำนงขอย้ายออกประมาณ 1,500 คน หรือ 70% ของจำนวนครูซึ่งสอน 4 วิชาหลัก ได้แก่ ภาษาไทย ภาษาอังกฤษ คณิตศาสตร์ และวิทยาศาสตร์ ทำให้เกิดภาวะขาดแคลนครู แม้รัฐเปิดให้มีการจ้างครูอัตราจ้าง แต่ความรู้และประสบการณ์ไม่มากพอ จึงส่งผลต่อคุณภาพการศึกษา และส่งผลไปถึงโรงเรียนเอกชนสอนศาสนาอิสลามด้วย เนื่องจากครูส่วนหนึ่งลาออกไปสมัครทำงานในโรงเรียนของรัฐ

3.ปัญหาการศึกษาศาสนศึกษา ผู้เรียนปอเนาะไม่สามารถเทียบโอนวุฒิได้ เนื่องจากเน้นการเรียนคัมภีร์อัลกุรอ่าน และภาษาอาหรับ แนวทางและวิธีการสอนไม่มีกำหนดตายตัว ขึ้นกับโต๊ะครู (บาบอ) เป็นหลัก ไม่มีหลักสูตรแน่นอน ไม่มีการวัดผลที่เป็นระบบ

4.ปัญหาประสิทธิภาพการบริหารจัดการ หลังจากรัฐบาลมีนโยบายเปิดโรงเรียนเอกชนสอนศาสนาอิสลามจำนวนมาก ส่งผลให้เด็กไทยพุทธและมุสลิมตั้งแต่ระดับมัธยมขึ้นไป แยกกันเรียนคนละโรงเรียน ส่งผลต่อการเรียนรู้ การอยูร่วมกันอย่างสันติ โดยในระดับประถมศึกษามีเด็กมุสลิมเรียนในโรงเรียนของรัฐถึง 70% แต่พอขึ้นไประดับมัธยมศึกษามีเด็กมุสลิมเรียนในโรงเรียนของรัฐเหลือเพียง 30% และเรียนในโรงเรียนเอกชนสอนศาสนาอิสลาม 70%

5.ปัญหาการจัดการศึกษาเอกชนที่ไม่มีสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาเอกชนในส่วนภูมิภาครับผิดชอบโดยตรง ขณะที่สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาซึ่งมีภารกิจหลายด้าน โดยเฉพาะการดูแล ส่งเสริมสนับสนุนโรงเรียนจำนวนมาก จึงไม่สามารถดูแลการศึกษาเอกชนได้อย่างทั่วถึง

6.ปัญหาระบบการอุดหนุนและสนับสนุนงบประมาณมีหลายปัญหา ประกอบด้วย การอุดหนุนรายหัวนักเรียนสามัญ ก่อปัญหาให้กับสถานศึกษาเอกชนสอนศาสนาอิสลาม ได้แก่ ความไม่เท่าเทียมในการอุดหนุน โดยโรงเรียนเอกชนสอนศาสนาอิสลามที่เป็นมูลนิธิได้รับการอุดหนุน 100% ขณะที่โรงเรียนเอกชนสอนศาสนาอิสลามอื่นๆ ได้รับการอุดหนุนเพียง 70% และปัญหาความเหลื่อมล้ำระหว่างครูสอนสามัญกับครูสอนศาสนาอย่างเดียวในโรงเรียนเอกชนสอนศาสนาอิสลาม

ปัญหาการอุดหนุนทางกายภาพ ไม่สอดคล้องกับความต้องการของปอเนาะ เช่น ให้งบประมาณจัดทำเสาธงและป้าย ทั้งที่ต้องการปรับปรุงโครงสร้างพื้นฐานมากกว่า เช่น ห้องน้ำ ระบบสาธารณูปโภคและสุขอนามัย เป็นต้น

ปัญหาการอุดหนุนงบประมาณพัฒนาบุคคลากร โดยสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาจะจัดสรรงบให้บุคลากรในสังกัดโดยตรงก่อน ทำให้งบไม่ค่อยเหลือไปถึงข้าราชการในสังกัดสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาเอกชนที่ช่วยสอนในโรงเรียนเอกชนสอนศาสนาอิสลาม ส่งผลให้บุคลากรเหล่านั้นขาดโอกาสในการพัฒนาตนเอง

ปัญหาการตรวจสอบการอุดหนุนงบประมาณ ซึ่งในทางปฏิบัติมีจุดอ่อนมาก เช่น ไม่มีการตรวจสอบระหว่างปีว่า นักเรียนมีการออกกลางคันหรือไม่

ปัญหาการจัดสรรทุนการศึกษา โดยโรงเรียนเอกชนสอนศาสนาอิสลามเห็นว่าควรให้ทุนนักเรียนในสถาบันการศึกษาเอกชนด้วย ไม่จำกัดเฉพาะในโรงเรียนของรัฐอย่างเดียว ขณะเดียวกันรัฐให้ทุนเฉพาะเด็กเรียนดี ขณะที่เด็กของโรงเรียนเอกชนมีคุณภาพด้อยกว่าตั้งแต่เริ่มต้นแล้ว

ปัญหาการอุดหนุนงบประมาณให้สถานศึกษาเอกชน ซึ่งฝ่ายการศึกษา รวมถึงฝ่ายการศึกษาในศูนย์อำนวยการบริหารจังหวัดชายแดนภาคใต้ (ศอ.บต.) และฝ่ายความมั่นคงมีความเห็นที่แตกต่างกัน โดยฝ่ายการศึกษาเห็นว่า จำเป็นต้องอุดหนุนงบประมาณเพื่อการศึกษาให้กับสถานศึกษาเอกชน แม้ฝ่ายความมั่นคงจะตั้งข้อสังเกตว่า บางโรงเรียนได้รับเงินอุดหนุนมากตามจำนวนรายหัวนักเรียน แต่ในทางปฏิบัติก็ยังไม่เพียงพอ เพราะโรงเรียนต้องนำไปจัดสรรให้กับครูสอนศาสนาด้วย ซึ่งครูสอนศาสนาจะไม่ได้รับการอุดหนุน ขณะที่เงินอุดหนุนที่ได้ก็น้อยกว่าเมื่อเทียบกับสถานศึกษาของรัฐ ที่ได้รับทั้งเงินเดือนบุคคลากร โครงสร้างพื้นฐานและสาธารณูปโภคอื่นๆ

ส่วนการตรวจสอบปัจจุบันที่ใช้เลขบัตรประจำตัวประชาชน แม้ยังไม่สมบูรณ์แต่ก็ทำให้มีการรั่วไหลลดลง

ในขณะที่ฝ่ายความมั่นคงเห็นว่า ที่ผ่านมารัฐอุดหนุนเงินให้กับสถานศึกษาเอกชนจำนวนมาก แต่ไม่เกิดผลต่อการพัฒนา จึงควรทบทวนนโยบายดังกล่าว ขณะเดียวกันก็ไม่มีการตรวจสอบที่ดีพอและยังส่งผลกระทบต่อความมั่นคงด้วย

7.ปัญหาการส่งเสริมความรู้วิชาสามัญ ไม่สอดคล้องกับความเชื่อและวิธีชีวิต ทำให้ไม่ได้รับการยอมรับ เพราะพ่อแม่ไทยมุสลิมและเด็กมีความเชื่อและศรัทธาในการเรียนศาสนาแบบดั้งเดิมมากกว่า ดังนั้นจึงควรทบทวนนโยบายนี้

8. การส่งเสริมอาชีพ โดยรัฐส่งเสริม สนับสนุนให้ศูนย์การศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย (กศน.) เข้าไปสอนและฝึกอาชีพให้กับนักเรียนในโรงเรียนเอกชนสอนศาสนาอิสลาม แต่บางอาชีพก็ไม่ตรงตามความต้องการและไม่สอดคล้องกับวิธีชีวิตและสภาพปัจจุบันของท้องถิ่น

นอกจากนี้ในร่างดังกล่าว ยังได้มีข้อเสนอแนวนโยบายและมาตรการพัฒนาการศึกษาในเขตพัฒนาพิเศษเฉพาะกิจจังหวัดชายแดนภาคใต้ด้วย ประกอบด้วย 6 แนวนโยบาย ได้แก่

1.การพัฒนาคุณภาพการศึกษา เช่น จัดการศึกษาโดยเน้นแนวคิดพหุวัฒนธรรม จัดการเรียนรู้ในระดับปฐมวัยด้วยระบบสองภาษา คือ ไทย - มลายูถิ่น พัฒนาหลักสูตรอิสลามศึกษาตั้งแต่ระดับปฐมวัยจนถึงอุดมศึกษา พัฒนาบุคลากรอิสลามศึกษาของรัฐ โรงเรียนตาดีกา ศูนย์การศึกษาประจำมัสยิดและโรงเรียนเอกชนสอนศาสนาอิสลามให้ได้ใบประกอบวิชาชีพ สนับสนุนงบประมาณและค่าตอบแทนอย่างเพียงพอ เป็นต้น

2.การส่งเสริมศาสนศึกษา เช่น ปรับปรุงระเบียบ หลักเกณฑ์ในการจัดและอุดหนุนงบประมาณสำหรับสถานศึกษาด้านศาสนา ส่งเสริมการใช้นวัตกรรมการสอนอัลกุรอ่าน เช่น กีรออาตี อิเราะห์ เป็นต้น

3.การเสริมสร้างโอกาสทางการศึกษา เช่น เร่งแก้ปัญหาเด็กออกกลางคัน เนื่องจากปัญหาความไม่สงบ ขยายการจัดการศึกษาระดับปฐมวัย เช่น ศูนย์อบรมเด็กก่อนวัยในวัด มัสยิดและชุมชน พัฒนาสถาบันอุดมศึกษา ทั้งวิทยาลัยชุมชนให้เข้มแข็งและสอดคล้องกับความต้องการของท้องถิ่น เป็นต้น

4.การพัฒนาการศึกษาเพื่อการอาชีพและการมีงานทำ เช่น ให้สถาบันอาชีวศึกามีบทบาทในการจัดการศึกษาแบบคู่ขนานกับการเรียนการสอนปกติ โดยเน้นพัฒนาทักษะอาชีพ เป็นต้น

5.การพัฒนาการบริหารจัดการ โดยพัฒนาโครงสร้างการบริหารจัดการในสามจังหวัดชายแดนภาคใต้ให้มีอิสระ สามารถแก้ปัญหาได้อย่างเบ็ดเสร็จ สนับสนุนให้นักศึกษามุสลิมได้เรียนต่อในประเทศ ทำข้อตกลงระหว่างรัฐกับมัสยิดในการจัดการศึกษาสายสามัญและศาสนาในระดับที่เหมาะสม ทบทวนการอุดหนุน ศูนย์การศึกษาอิสลาม โรงเรียนตาดีกา สถาบันปอเนาะและโรงเรียนเอกชนสอนศาสนาอิสลาม เพื่อความเป็นธรรม เป็นต้น

6.การศึกษาเพื่อความมั่นคงแห่งรัฐ โดยส่งเสริมการเรียนการสอนภาษาไทยและใช้ภาษาไทยในการสื่อสารในวิถีชีวิต จัดหลักสูตรและกิจกรรมการเรียนการสอน เพื่อสร้างความรู้ ความเข้าใจ ค่านิยมและปลูกฝังความรักชาติ ศาสนาและพระมหากษัตริย์ รวมทั้งเสริมสร้างความเข้าใจด้านประวัติศาสตร์ ชาติพันธุ์ และหลักศาสนาที่ถูกต้องเหมาะสม จัดการศึกษาโดยเน้นแนวคิดสันติวัฒธรรมและพหุวัฒนธรรมให้เข้าใจถึงการอยู่ร่วมกันท่ามกลางความหลากหลายและสอดคล้องกับแนวทางการเสริมสร้างสันติสุขและความมั่นคงของชาติ

ปฏิรูปการศึกษาคราวนี้ ถูกกล่าวหาว่าล้มเหลวซ้ำอีกหรือไม่ ไม่อาจพิสูจน์ได้ในเวลาอันสั้น ที่ผ่านมากว่าจะรู้ซึ้งบาดแผลก็ลึกเกินและยากจะเยียวยาไปแล้ว