เราอยากจะมาเรียกร้องเพื่อสร้างกติกาใหม่ที่เป็นธรรม สร้างกรรมการที่เป็นธรรมเข้าไปแข่งขันกันใน กติกาใหม่ ถ้าใครชนะก็บริหารประเทศไป...กติกาเราบอกว่าตัวแทน มาจากการเลือกตั้ง ใครได้เสียงมากให้มาเป็นแกนนำจัดตั้งรัฐบาล กติกามันเป็นอย่างนี้เราก็ต้องเคารพ

คนเล็กคนน้อย..มาไกลกว่าที่ใคร คิด "ลูกสาวผมคนกลางเกิดปี 2535 ปีเดียวกับที่ผมเริ่มเคลื่อนไหวในนามสมัชชาชาวนา ชาวไร่ ตอนนี้อายุ 18 ปีแล้ว ส่วนลูกชายตอนนั้นก็ยังเล็ก ก็มาชุมนุมด้วยตลอด 99 วันของสมัชชาคนจน ตอนนี้อายุ 25 ปีแล้ว มากรุงเทพฯ เที่ยวนี้ก็มาด้วยกัน" มันคือการต่อสู้ อันยาวนานของชาวบ้านคนเล็กคนน้อยที่ต้องกระเตงลูกตั้งแต่แบเบาะมาเรียกร้อง ความเป็นธรรม ยันลูกโตเป็นหนุ่มเป็นสาวความเหลื่อมล้ำที่เกิด จากการสร้างกติกาจากชนชั้นปกครองก็ยังไม่ได้รับการเหลียวแล พี่เลื่อนแกบอกว่าแม้วันนี้รูปธรรมในการแก้ไขปัญหามันอาจจะยังไม่มี แต่ ก็พอมองเห็นว่าพอมีปัญหาพี่น้องสามารถที่จะรวมตัวกันได้ นี่ ต่างหากที่เป็นความสำเร็จของการเคลื่อนไหวเพื่อปกป้องสิทธิของประชาชน "การเมืองภาค พลเมืองจะแข็งแรงขึ้น ผมว่าการถ่วงดุลรัฐบาลเราจะหวังพึ่ง เฉพาะพรรคฝ่ายค้านกับ ส.ว.ไม่ได้ องค์กรที่จะมาถ่วงดุลรัฐบาล ได้ดีที่สุดคือการเมืองภาคประชาชน การรวมตัวของพี่น้องที่จะติดตามการทำงานของนักการเมืองมันน่าจะเป็นเรื่อง หลักกว่าการเลือกตั้งตัวแทน คือเลือกเข้ามาให้เขาทำงานแทนเรา และถ้าเขาไม่ทำกลไกที่จะติดตามตรวจสอบมันต้องจริงจัง ผมยืนยันว่าการเมืองภาคพลเมืองมันต้องพัฒนาให้มันเข้มแข็งขึ้น"   แต่ในช่วงที่ เป้าเปลี่ยนไปอยู่ที่ระบอบทักษิณ ก็ทำให้การเมืองภาคพลเมือง แตกด้วย ทั้งในหมู่นักวิชาการและชาวบ้าน "เป็นเรื่องที่ พวกเราต้องหาเวทีทำความเข้าใจกัน ผมคิดว่าสุดท้ายเป้าหมายมันไม่ต่างกัน ตอนนี้คือไม่ว่าจะสีไหนก็ต้องการให้อำนาจอยู่กับประชาชน แต่ว่าวิธีการที่จะนำไปสู่ตรงนั้นอาจจะมีความต่างกัน" พี่เลื่อนบอกว่า ชาวบ้านในพื้นที่ยังเคลื่อนไหวกันในปัญหาเฉพาะหน้าอยู่ "อย่างสกลนคร เราตั้งเครือข่ายผู้ไร้สิทธิสกลนคร ก็มีคณะกรรมการร่วมของพวกเรากับทางจังหวัดก็ว่ากันไป แต่ ณ วันนี้เราสรุปร่วมกันแล้วว่าปัญหาเฉพาะหน้าก็พักไว้ก่อน เพราะว่าแม้เราจะตกลงในระดับพื้นได้ขนาดไหนถ้าภาคการเมืองส่วนบนไม่เอาด้วย มันก็จะมาตันในเรื่องนโยบาย ฉะนั้น ถ้าเราสามารถแก้ไขโครงสร้างส่วนบนก็จะเอื้อให้การแก้ไขปัญหาในระดับพื้นที่ ง่ายขึ้น"   รัฐบาลพรรคประชาธิปัตย์ก็พยายามแตะ ปัญหาความเหลื่อมล้ำอยู่บ้าง "ไม่ต้องดู เรื่องอื่นไกลเลยนะถ้าจะดูเรื่องความจริงใจ เรื่องมติคณะรัฐมนตรีว่าด้วยเรื่องป่าไม้เรื่องที่ดิน 30 มิ.ย. 2541 ที่มาเปลี่ยนหลักการแก้ไขปัญหาจากการมีส่วนร่วมมาเป็นการแก้ไขปัญหาโดยยึด หลักรัฐเป็นหลัก เราเสนอให้แก้เขาก็ไม่แก้ คือในเรื่องที่ดินที่มาทับซ้อนกับเขตป่าถ้าตราบใดมติ ครม.ไม่ยกเลิกมันแก้ไม่ได้ เรื่องการปฏิรูปผมว่าเป็นวาทกรรม ทางการเมืองเฉยๆ เรื่องการปฏิรูปที่ดินเกี่ยวกับโฉนดชุมชน โฉนด ชุมชนก็จัดได้กรณีเป็นที่ราชพัสดุ ที่สาธารณะ ไปจัดแล้วให้ชาวบ้านเช่า มันไม่ใช่โฉนดชุมชนอย่างความต้องการของเรา ของเราก็คือให้ชุมชนเป็นผู้มีอำนาจในการจัดการที่ดิน แบ่งสรรบันส่วนไปแล้วก็มีกติกาในการใช้ ถ้าคุณทำไม่ไหวก็ต้อง คืนที่ให้ชุมชน ห้ามขาย พี่น้องก็จะมีเรื่องกอง ทุนที่ดิน เรื่องเก็บภาษีประโยชน์สาธารณะ ซึ่งตอนที่หลายๆ ที่ก็ทำแต่พอทำไปแล้ว พอมันไปซ้อนทับกับเขตอุทยานเขตป่าไม้มันก็ทำไม่ได้ ตอนนี้ก็โดนแจ้งความข้อหาบุกรุก ฟ้องทางแพ่งฟ้องขับไล่"   "เบื้องต้นมันต้องยอมรับก่อนว่าที่ ผ่านมามันมีความผิดพลาดในเรื่องการประกาศเขต พอคุณมาดูแผนที่ประเทศไทยว่ามันต้องมีป่า 40 เปอร์เซ็นต์ของ พื้นที่มันถึงจะอยู่ได้ คุณก็วงกลมมา 40 เปอร์เซ็นต์ของแผนที่เลย โดยไม่ได้ลงไปดูข้อเท็จจริง พอวงกลมเสร็จคุณก็บอกว่าคนที่อยู่วงกลมมันผิดกฎหมาย กฎหมายก็ย้อนหลังไปเป็นร้อยปี บางวัดบางหมู่บ้านเขาตั้งมาเป็น ร้อยปีก็มีความผิด ถ้าคุณไม่ยอมรับความผิดพลาดตรงนี้ก่อนมันไม่มีวันแก้ได้ และจากหลักคิดตรงนี้มันแปลงมาสู่การปฏิบัติก็คือมติ ครม.30 มิ.ย. 2541 ชาวบ้านถูกขับไล่ ฟ้องบุกรุก บางที่ก็ฟ้องแพ่งด้วย พี่น้องที่ร่วมเคลื่อนไหวมาด้วยกันเขตอุทยานแห่งชาติภูพานตอนสำรวจได้ พื้นที่ประมาณ 59,000 ไร่ พี่น้องอยู่ตรงนั้นประมาณ 3,000 ครอบครัว ตอนนี้ก็ยังทับซ้อนยังโดนข้อหาว่าบุกรุก"   "ถ้าเราเลือกตัว แทนเข้าใจปัญหาจากพื้นที่จริงๆ มันก็คงพอจะช่วยได้ ยกตัวอย่าง อันนี้ผมไม่เชียร์และผมไม่ได้เลือก ยุคที่พรรคความหวังใหม่ได้เป็นแกนนำจัดตั้งรัฐบาล ได้ ส.ส.จากชนบทค่อนข้างเยอะ ผมคิดว่านโยบาย มติ ครม.ต่างๆ ที่จะนำไปสู่การแก้ไขปัญหามันก็เป็นมติที่ออกมาบนพื้นฐานของความเข้าใจ เราเสนอเรื่อง พ.ร.บ.ป่าชุมชนก็ได้รับขานรับในการตั้งคณะกรรมาธิการให้เราเข้าไปมีส่วนร่วม ถึงแม้ว่าจะเป็นแค่สัดส่วนของพรรคการเมือง เราก็มีสิทธิมี ส่วนเข้าไป แต่พอรัฐบาลใหม่มาซึ่งมีความคิดแบบอำมาตย์แม้แต่ เรื่อง พ.ร.บ.ป่าชุมชนก็ยังไปไม่ถึงไหนเลย อย่างเมื่อวันที่ผมไปจุฬาฯ ผมไม่เข้าใจคุณหมอนิรันดร์เหมือนกัน ท่านบอกว่าเราไม่ต้อง ชุมนุมหรอก มาก็ยุบสภาไปเลือกคนใหม่ก็ไม่ได้ เราก็ไปใช้สิทธิตามรัฐธรรมนูญซึ่งมีอยู่เยอะแยะ ผมว่า ณ วันนี้เราก็ใช้กันจนไม่รู้จะยังไงแล้ว สิทธิตามรัฐธรรมนูญ เราเสนอกฎหมาย พ.ร.บ.ป่าชุมชนมาก็ไม่ไปถึงไหน สุดท้ายก็เป็นกฎหมาย ป่าไม้ฉบับหนึ่งขึ้นมา เราใช้สิทธิตามรัฐธรรมนูญเลย เรื่องการเข้าชื่อเพื่อแก้ไขรัฐธรรมนูญ วันนี้สภายังไม่บรรจุเข้าวาระเลย ฉะนั้น ถ้าตัวพรรคการเมืองที่เป็นแกนนำในการจัดตั้งรัฐบาล ไม่มีความคิดเรื่องการให้ความสำคัญกับกระบวนการการมีส่วนร่วม ไม่ ยอมฟังเสียงของคนเล็กคนน้อยซึ่งเป็นคนส่วนใหญ่ ปัญหามันก็จะคาราคาซังอยู่อย่างนี้ ณ วันนี้มันก็ต้องปล่อยให้มีการเลือกตั้งใหม่เพื่อให้ได้รัฐบาลที่เข้าใจปัญหา ของชาวบ้านจริงๆ"   การมีส่วนร่วม ของคนชนบทเวลานี้ไม่ใช่เลือกตั้งแล้วกลับไปอยู่บ้าน "ถ้าคุณลงไปดูหน่อยคุณจะได้เห็นว่าพี่น้องไม่ได้มาเฉพาะเรื่องอย่างนี้ ในระดับ อบต. พอชาวบ้านเขาเลือกตัวแทนเสร็จแล้ว พอ อบต.ได้ประธานสภา จะเปิดสภา พี่น้องเขาก็ไม่ได้นั่งดูนะ พี่น้องก็ขอเข้าไปมีส่วนร่วมในการยกร่างข้อบัญญัติของ อบต. เขาไม่ได้คุยเรื่องตัวเองนะตอนนี้ เขาจะคุยกันว่าการพัฒนาตำบลเราจะพัฒนาไปในทิศทางใด ตอนนี้เขา เป็นไปลักษณะองค์กรตามธรรมชาติ หรือเป็นองค์กรที่มีกฎหมายรอง รับอย่างสภาองค์กรชุมชนระดับตำบลซึ่งมี พ.ร.บ.รองรับแล้ว หรือถ้าเป็นองค์กรที่ยังไม่มีกฎหมายรองรับอย่างเครือข่ายเรา เรา ก็มีส่วนร่วมในการยกร่างหรือว่าแผนพัฒนาจังหวัด ซึ่งอย่างพวกเราสรุปบทเรียนแล้วการที่จะทำข้อตกลงเฉพาะหน้ากับรัฐบาล มันไม่มีหลักประกันในการแก้ไข ฉะนั้น เราต้องยกระดับขึ้นมา เราต้องเข้ามามีส่วนร่วมในการสร้างกติกาสังคมที่เป็นธรรม ก็คือรัฐบาลไหนเข้ามาก็ช่างแต่คุณเข้ามาคุณต้องปฏิบัติตัวภายใต้กติกานี้ที่ เราร่วมกันสร้าง อันนี้มันจะแก้ไขปัญหาพื้นฐานได้จริงๆ" "พี่น้องเราตอน นี้เราไม่ได้มีส่วนร่วมแค่การเลือกตั้ง แต่มีส่วนร่วมถึงระดับการกำกับดูแลการติดตามตรวจสอบการทำงานของตัวแทนที่ เลือกเข้าไปด้วย แต่นักวิชาการตอนนี้พยายามกีดกันเรา ถึงขั้น ไม่อยากจะให้เราไปเลือกตั้ง ผมว่าวันนี้เราเสนอข้อเรียกร้อง ต่ำสุดเรื่องการยุบสภา พวกนี้ยังไม่เห็นด้วยเลย ไม่อยากจะให้ ยุบไม่อยากจะให้เราไปเลือกตั้ง อยากจะให้เรากลับไป ทำตามรัฐธรรมนูญ พอทำไปก็จะไปเจอกฎหมายลูก ซึ่งลูกมันเก่งกว่าแม่อยู่เต็มบ้าน เต็มเมือง รัฐธรรมนูญบอกว่าให้เรามีส่วนร่วมในการจัดการ ทรัพยากรในพื้นที่ พอเราจะไปทำป่าชุมชนในเขตป่าสงวนในเขต อุทยานก็ไปเจอ พ.ร.บ.อุทยาน พ.ร.บ.ป่าสงวน พวกนี้ก็ยังอยากจะให้เรากลับไปทำอย่างเดิมอีก อยากจะให้เราไปสู้ในพื้นที่ ซึ่งเราสรุปแล้วว่ามันทำไม่ได้ถ้าส่วนบนมันไม่แก้ให้สนองการแก้ปัญหา เรามาวันนี้เราต้องการจะมาทำตรงนี้ ยืนยันว่าอันนี้คือปัญหาพื้นฐานของเราจริงๆ ผมว่าจริงๆ แล้วว่าเรื่องอุทยานทับพื้นที่ทำกิน เรื่องที่สาธารณะ อะไรพวกนี้มันเป็นผล ด้วยซ้ำไป มันไม่ใช่สาเหตุ ต้นเหตุมันคือ กติกาสังคมมันไม่ได้ไปตอบสนองตรงนั้น" "ที่บอกว่าคน ชนบทถูกซื้อมันเป็นคำถามสำหรับผมเหมือนกันว่าทำไมเขาถึงเข้าใจพวกเราอย่าง นั้น ทำไมคนชั้นกลางบางส่วนนักวิชาการไม่เข้าใจพวกเรา วันนี้ ผมยิ่งมีคำถามเยอะ คือแม้แต่นักวิชาการที่เคยร่วมกับเราสมัยสมัชชาคนจน สมัยสมัชชาชาวนาชาวไร่ วันนี้ก็ไม่เข้าใจเรา พวกนี้แต่ก่อนขึ้นเวทีก็ปราศรัยบอกว่าพอมีคนมาดูถูกชาวบ้านว่าพวกนี้โดนจ้าง มา พวกนี้เจ็บแค้นแทนชาวบ้านเลยนะ แต่มา ณ วันนี้ คนที่เคยเจ็บแค้นแทนชาวบ้านเป็นคนพูดเสียเองว่าพี่น้องที่มาโดนจ้างมา ผมไม่เข้าใจเหมือนกัน"   "บนเวทีเสวนาที่ จุฬาฯ วันนี้ก็มีคนบอกว่าเวทีคนเสื้อแดงไม่เคยพูดปัญหาของชาวบ้าน ผมก็พยายามอธิบายว่านี่แหละปัญหาการเมืองคือปัญหาพื้นฐานของชาวบ้านเลย แกก็ไม่ฟังนะ ก็เรายกระดับขึ้นมาเรื่อยๆ ถ้าดู ปรากฏการณ์ทางประวัติศาสตร์ แต่ก่อนพอเราได้ข้อตกลงระดับ จังหวัดกับผู้ว่าฯ เราดีใจจะตายแล้ว แต่พอผู้ว่าฯ ย้ายเราก็ต้องไปชุมนุมใหม่ ต่อมาเราก็ยกระดับมาเป็นข้อตกลงระดับนโยบายที่เป็นมติคณะรัฐมนตรี มันก็ยกระดับขึ้นมาเรื่อย จากข้อตกลงระดับพื้นที่มาเป็นข้อตกลงระดับนโยบาย จากการสู้โดยลำพังเฉพาะกลุ่มป่าไม้ ที่ดิน เป็นการมารวมกันของปัญหาของชนชั้นล่างไม่ว่าจะเป็นเรื่องป่าไม้ ที่ดิน ผลผลิตทางการเกษตร ที่ดินสาธารณะ ปัญหาเรื่องแรงงาน ชุมชุมแออัดในเมือง ผมว่ามันก็ยกระดับขึ้นมาเรื่อย พอรวมกันอย่างนี้ ณ วันนี้ มาสรุปได้ว่าถ้าเราไม่สามารถแก้ไขปัญหาโครงสร้างส่วนบนให้มันตอบสนอง มันก็มีปัญหา มันก็มีขั้นมีตอนของมันในการยกระดับการต่อสู้ของพี่น้อง พี่น้องมาวันนี้มาบอกว่าเนี่ยปัญหาพื้นฐานเราคือปัญหาการเมือง เพราะว่าเราปกครองด้วยระบบตัวแทน เอาตัวแทนมาเป็นคนกำหนดนโยบาย ตัวแทนมาเป็นคนกำหนดกติกาสังคม แต่กติกานั้นไม่เป็นธรรมกับพี่ น้อง มันถึงเกิดปัญหากับพวกเรา"   นี่คือระยะ เปลี่ยนผ่านที่คนในเมืองต้องเรียนรู้ที่จะยอมรับความเห็นต่าง และการมีส่วนร่วมของชาวบ้าน "คือระบบที่ดู ถูกคนยากคนยากคนจนมันมีจริง อย่างเช่นที่บอกว่ายุบสภาไปพอไป เลือกตั้งใหม่พวกคุณก็โดนเขาซื้อ อันนี้ผมว่ามันเป็นความคิดของระบบอำมาตย์ที่ไม่ยอมรับความคิดไพร่ของพวกเรา คิดว่าพวกเราถูกซื้อได้อย่างวัวอย่างควาย อย่างที่มาเที่ยวนี้เขาบอกว่าเป็นยุทธการต้อนวัว ผมคิดว่ามันดูถูกกันอย่างมาก คิดว่าพวกเราเป็นวัวเป็นควายไม่มีความคิด เราก็มีความคิดของเรา มีเหตุมีผลรองรับพอสมควร ก่อนที่จะเราเลือกพรรคไทยรักไทยมา เพราะว่าเขาให้ความสำคัญกับพวกเราก่อน โดยการไปฟังความเห็น ไปฟังปัญหา ไปฟังความต้องการของเราแล้วเอามากำหนดเป็นนโยบาย นโยบายสามารถแปลงไปสู่การปฏิบัติได้ อันนี้คือพูดรวมๆ ให้ เห็นเหตุผลของคนเสื้อแดง ผมว่ามันก็ไม่ผิด มันก็ เหมือนกับพวกคุณที่เลือกพรรคประชาธิปัตย์เพราะว่าพรรคประชาธิปัตย์ตอบสนอง พวกคุณ ดังนั้น ไม่ผิดที่ประชาธิปไตยกินได้ที่พี่น้องเลือก ก็อยากจะให้คนกรุงเทพฯ เข้าใจด้วย ไม่ใช่ว่าเราโดนซื้อ มาโดนจูงมาไม่มีความคิดของตัวเอง และที่บอกว่าคนเสื้อแดงมาเพื่อคุณทักษิณ วันนี้มันชัดแล้วว่ามันไม่ใช่ เราขอให้ยุบสภาแล้วไปสู่ สนามการเลือกตั้ง แข่งขันอย่างเป็นธรรม ภายใต้ กติกาที่เป็นธรรม กรรมการที่เป็นธรรม พอได้มาแล้วก็อยากจะให้ทุกคนเคารพผลของการได้ตามตามกติกาที่เราร่วมกำหนดกัน แล้วเราค่อยมาร่วมมือกันในการสร้างกติกาใหม่ที่มันให้ความเป็นธรรม กับทุกคนในทุกภาคส่วนของสังคม".