นายพลเกษียณอายุและผู้คนในอาชีพอื่นๆ 275 คน ในตุรกีผู้ถูกกล่าวหาว่ามีส่วนพัวพันกับกลุ่ม "แอเกเนกอน" ซึ่งรัฐบาลอ้างว่าเป็นกลุ่มสมคบคิดเบื้องหลังเพื่อล้มล้างรัฐบาล ขณะที่บางคนอาจจะเห็นว่ารัฐบาลฝ่ายอิสลามของพรรค AKP สามารถลดอำนาจกองทัพซึ่งเคยก่อการรัฐประหารไว้มากในตุรกีลงได้ แต่ก็มีความเป็นไปได้ที่พรรค AKP จะฉวยโอกาสกำจัดศัตรูทางการเมือง

เมื่อวันที่ 5 ส.ค. ศาลตุรกีดำเนินคดีกับกลุ่มผู้ต้องหาสมคบคิดก่อการรัฐประหารในนามกลุ่ม "แอเกเนกอน" (Ergenegon) โดยศาลตุรกีได้ตัดสินให้ผู้ต้องหา 21 คนพ้นโทษ ขณะที่อดีตผู้นำกองทัพได้รับโทษจำคุกตลอดชีวิต หลังจากมีการดำเนินคดีกินเวลายาวนาน 5 ปี

BBC เปิดเผยว่าในกลุ่มผู้ที่ถูกตัดสินให้มีความผิดประกอบด้วยอดีตผู้นำกองทัพ นายพล อิลค์แกร์ บาซบูก์, เจ้าหน้าที่ทหารรายอื่นๆ, นักกฏหมาย, นักวิชาการ และนักข่าว รวม 275 คนที่ถูกกล่าวหาว่ามีส่วนร่วมใน "แผนการแอเกเนกอน" ที่เป็นการสมคบคิดเพื่อล้มล้างรัฐบาลพรรค AKP โดยที่นายพลบาซบูก์ ซึ่งเป็นผู้นำกองทัพตุรกีในช่วงปี 2008 ถึง 2010 ปฏิเสธข้อกล่าวหาทั้งหมด

ผู้ต้องหาในคดีนี้ถูกกล่าวหาในเรื่องการเข้าร่วมเป็นสมาชิกของแอเกเนกอน ซึ่งมีการอ้างว่าเป็นกลุ่มเครือข่ายก่อการร้ายใต้ดิน นอกจากนี้ยังมีข้อหามีอาวุธในครอบครองอย่างผิดกฎหมาย และยุยงให้เกิดการปฏิวัติด้วยกำลังอาวุธเพื่อโค่นล้มพรรค AKP ทางอัยการได้เรียกร้องให้มีการตัดสินให้อดีตผู้นำกองทัพและผู้ต้องหาอีก 63 คนรวมถึงเจ้าหน้าที่ทหารอีก 9 รายถูกสั่งจำคุกตลอดชีวิต

โดยก่อนหน้าที่จะมีการตัดสินคดี ทางการตุรกีสั่งห้ามไม่ให้มีการประท้วงที่ศาลซึ่งตั้งอยู่ที่ทำการเรือนจำซิลิวรี ทางฝั่งตะวันตกของเมืองอิสตันบูลโดยมีเจ้าหน้าที่ตำรวจตั้งด่านสกัดกั้นไว้ โดยก่อนหน้านี้เมื่อวันเสาร์ที่ผ่านมา มีการบุกจับกุมที่ทำการพรรคการเมืองและสถานีโทรทัศน์ฝ่ายฆราวาสนิยม และจับกุมบุคคล 20 คนฐานเรียกร้องให้มีการชุมนุม

แต่ในวันจันทร์ที่มีการตัดสินคดีก็ยังคงมีผู้ชุมนุมราว 10,000 คน ชุมนุมใกล้กับศาล ผู้ชุมนุมได้ขว้างปาก้อนหินใส่ตำรวจปราบจลาจล ทำให้ฝ่ายเจ้าหน้าที่โต้ตอบด้วยปืนน้ำ แก๊สน้ำตา และกระสุนยาง เพื่อสลายการชุมนุมที่กีดขวางทางจราจร โดยในระหว่างที่ผู้ชุมนุมเดินขบวนไปยังศาล พวกเขาพากันตะโกนคำขวัญว่า "พวกเราคือทหารของมุสตาฟา เคมาล อตาเติร์ก" ผู้ก่อตั้งตุรกียุคใหม่

นอกจากนายพลบาซบูก์แล้ว ยังมีผู้ต้องหาอีกหลายคนทั้งนักข่าว ทนายความ และนักการเมืองพรรคฝ่ายค้าน ถูกตัดสินต้องโทษจำคุก และมีส่วนหนึ่งต้องโทษจำคุกตลอดชีวิต ในข้อหาอย่าง "การต่อต้านความเป็นตุรกี" หรือข้อหายุยงโดยนำเอาหลักการสังคมนิยมมาผสมกับแนวคิดชาตินิยมจัด

เจมส์ เรย์โนลด์ ผู้สื่อข่าว BBC ในตุรกี กล่าวว่าคดีนี้เกิดจากความเชื่อว่ามีเครือข่ายของกองทัพ นักธุรกิจ นักฆราวาสนิยม และกลุ่มชาตินิยมจัด สมคบคิดกันเพื่อก่อความไม่สงบซึ่งจะนำพาไปสู่การรัฐประหาร และการตัดสินลงโทษเจ้าหน้าที่ทหารอย่างหนักแสดงให้เห็นว่าความสัมพันธ์ระหว่างรัฐบาลพลเรือนกับกองทัพเปลี่ยนไป

"หลายทศวรรษที่ผ่านมากองทัพทำตัวเป็นผู้ชี้ขาดขั้นสุดท้ายในการเมืองของตุรกี โดยตั้งแต่ปี 1960 ถึง 1997 กองทัพได้โค่นล้มรัฐบาลที่มาจากประชาชน 4 ครั้ง แต่เออร์โดแกนได้ทำให้อำนาจของพลเรือนอยู่เหนือกองทัพ" เจมส์ เรย์โนลด์กล่าว

การลดอำนาจกองทัพ หรือ "การล่าแม่มด" ?

BBC กล่าวว่าคดีนี้เป็นบททดลองสำคัญของนายกรัฐมนตรี เรเซป ตอย์ยิป เออร์โดแกน ในการเผชิญหน้ากับกลุ่มผู้ต่อต้านซึ่งเป็นกลุ่มกองทัพและกลุ่มฆราวาสนิยม นับตังแต่เออร์โดแกนได้รับตำแหน่งในปี 2002 ก็มีเจ้าหน้าที่ทหารจำนวนมากถูกสั่งจับกุมตัว โดยกองทัพของตุรกีมองว่าตัวเองเป็นผู้รับรองรัฐธรรมนูญแบบฆราวาสนิยม

อย่างไรก็ตาม มีนักวิจารณ์กล่าวว่าการดำเนินคดีในครั้งนี้มีหลักฐานเพียงน้อยนิด ซึ่งรัฐบาลอาจพยายามทำให้ผู้ต่อต้านกลุ่มฆราวาสนิยมเงียบเสียง และการสืบสวนคดีแอเกเนกอนของรัฐบาลก็มีการมุ่งเป้าไปที่ศัตรูของพรรคการเมือง AKP ซึ่งเป็นพรรคนิยมอิสลาม แต่ทางรัฐบาลปฏิเสธว่าไม่ได้มีแรงจูงใจอย่างที่ถูกวิจารณ์

ผู้สื่อข่าว BBC ภาคตุรกี กูนีย์ ยิลดิซกล่าววิเคราะห์ว่า สำหรับบางคนคดีในครั้งนี้อาจเป็นก้าวสำคัญในการทำให้กองทัพซึ่งเคยทำตัวอยู่เหนือกฎหมายมาอยู่ภายใต้การควบคุมของประชาชน อย่างไรก็ตามมีบางคนคิดว่าคดีนี้ถูกทำให้กลายเป็น "การล่าแม่มด" เพื่อปราบปรามฝ่ายตรงข้ามรัฐบาล

ยิลดิซกล่าวอีกว่า มีบางคนคิดว่าจำเลยส่วนหนึ่งอาจเกี่ยวข้องกับการละเมิดสิทธิมนุษยชนจำนวนมากในช่วงทศวรรษ 1990 แต่ก็ไม่มีความคืบหน้าในการสืบสวนเรื่องการละเมิดสิทธิในอดีตเลย ขณะที่กลุ่มสิทธิมนุษยชนแสดงความกังวลเรื่องการกักขังผู้ต้องหาก่อนการดำเนินคดีเป็นเวลานานเกินไปก่อนที่จะมีการดำเนินคดีจริง

ก่อนหน้านี้ในปี 2012 ศาลตุรกีก็เคยตัดสินจำคุกเจ้าหน้าที่ทหารมากกว่า 300 นายด้วยข้อหาวางแผนก่อการรัฐประหารนายกฯ เออร์โดแกนในปี 2003

แปลและเรียบเรียงจาก

Turkey Ergenekon case: Ex-army chief Basbug gets life, BBC, 05-08-2013
http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-23571739

Conspiracy trial verdict due in Turkey, Aljazeera, 05-08-2013
http://www.aljazeera.com/video/europe/2013/08/201384172910303684.html

Clashes erupt after Turkey trial verdicts, aljazeera, 05-08-2013
http://www.aljazeera.com/news/europe/2013/08/201385145137288375.html