ศักยภาพแรงงาน : เตรียมรับปรากฏการณ์การปฏิวัติอุตสาหกรรมครั้งที่ 4

ประชาไททำหน้าที่เป็นเวที เนื้อหาและท่าที ความคิดเห็นของผู้เขียน อาจไม่จำเป็นต้องเหมือนกองบรรณาธิการ

“การปฏิวัติอุตสาหกรรมครั้งที่ 4” คือ การต่อยอดและผสมผสานของเทคโนโลยีหลายด้านที่ได้เกิดขึ้นในการปฏิวัติอุตสาหกรรมครั้งที่ 3 เพื่อรับใช้มนุษย์ได้กว้างขวางยิ่งขึ้น เทคโนโลยีเหล่านี้ ได้แก่ เทคโนโลยีหุ่นยนต์ นาโนเทคโนโลยี เทคโนโลยีสารสนเทศ การพิมพ์สามมิติ ไบโอเทคโนโลยี เทคโนโลยีปัญญาประดิษฐ์ (Artificial Intelligence) พันธุวิศวกรรม ฯลฯ ปรากฏการณ์ดังกล่าวยิ่งเป็นข้อท้าทายต่อกระบวนการศึกษาที่เกิดขึ้น การเปลี่ยนแปลงเชิงแรงงานที่เกิดขึ้น และบทบาทแรงงานจะคงอยู่อย่างไรในคลื่นลูกที่ 4 หรือทักษะของแรงงานที่จำเป็นคืออะไรบ้าง ดัง Model จำลอง เพราะกระบวนการ 4.0 นั้น เป็นการเน้นพัฒนา “ของแรงงาน” ในฐานะที่เหนือเครื่องจักร[1]

โดยข้างต้นคือทักษะหรือความสามารถในการกระทำสิ่งหนึ่งซึ่งเกิดขึ้นจากการฝึกฝน มิได้เกิดจากความเฉลียวฉลาด ส่วน “การมีใจรักบริการ” นั้นชี้ให้เห็นถึงความสำคัญของงานบริการ ไม่ว่าเทคโนโลยีสารสนเทศจะก้าวหน้าอย่างใด มนุษย์ก็ยังคงเป็นมนุษย์อยู่เสมอ โดยปรารถนาจะได้รับบริการที่ดี ซึ่งคุณลักษณะเช่นนี้สามารถฝึกหัดให้เกิดขึ้นได้เสมอ ดังผลการศึกษาสถาบันเพิ่มผลผลิตแห่งชาติที่สะท้อนสถานการณ์ตลาดแรงงานและความต้องการที่เกิดขึ้น รูปแบบแรงงานแบบใช้แรงงานเข้มข้นเริ่มถึงสถานการณ์ที่ถดถอยและเกิดรูปแบบการเปลี่ยนแปลงไปของกระบวนการใช้แรงงานในกระบวนการอุตสาหกรรม พร้อมทั้งแนวโน้มที่เกิดขึ้น

ดังนั้นประเด็นสุดท้ายที่ท้าทายความสามารถของมนุษย์ในฐานะแรงงานในอุตสาหกรรม 4.0 ก็คือ ก็คือ “ความยืดหยุ่นทางความคิด” เป็นคุณลักษณะที่สอดคล้องกับการเปลี่ยนแปลงจากการปฏิวัติครั้งที่ 4 ซึ่งไม่มีใครทราบได้ว่าจะเป็นไปในทิศทางใด ตัวอย่างเช่น ขณะที่นักศึกษากำลังเรียนคณะหนึ่งอยู่ในมหาวิทยาลัยปีที่หนึ่ง งานที่บัณฑิตจากคณะนี้ไม่เคยคิดว่าจะมีก็อาจกำลังก่อตัวขึ้น และเป็นงานที่เกิดขึ้นอย่างรวดเร็วโดยไม่มีหลักสูตรใดที่เตรียมไว้รองรับเลย ถ้าบัณฑิตขาดความยืดหยุ่นทางความคิด มีแต่ความสนใจและมีความรู้เฉพาะในสาขาวิชาของตัว หรือเคยชินกับวิธีการคิดอย่างที่เคยเป็นมาแล้ว ก็จะไม่สามารถทำงานลักษณะใหม่ที่รออยู่นี้ได้เลย

ในช่วงเวลาต่อไป คนที่ทำงานตรงสาขาที่เรียนมาจะมีน้อยลงทุกที เพราะเทคโนโลยีที่เกิดขึ้นจะทำให้ลักษณะงานที่เคยมีมานานเปลี่ยนไป ตัวอย่างเช่น Digital Marketing หรือการตลาดดิจิทัล ซึ่งเพิ่งจะมีหลักสูตรสอนกันในมหาวิทยาลัย ผู้ที่เรียนแต่การตลาดโดยไม่เข้าใจหรือไม่สนใจเรื่องเทคโนโลยีดิจิทัลเลย หรือคนที่เรียน IT มาโดยไม่สนใจเรื่องการตลาดเลย จะทำงานนี้ไม่ได้ เฉพาะคนที่มีความยืดหยุ่นทางความคิด รู้จักปรับตัวปรับใจ เรียนรู้ใหม่เพิ่มเติมเท่านั้นที่จะไปได้ดีกับงานลักษณะใหม่ที่เกิดขึ้นภายใต้การปฏิวัติอุตสาหกรรมครั้งที่ 4

จากสถานการณ์กลุ่มแรงงานหลักเป็นคนกลุ่ม Gen Y ในปัจจุบัน กลุ่มคนกลุ่มนี้โตมาพร้อมกับคอมพิวเตอร์และเทคโนโลยี มีลักษณะนิสัยชอบแสดงออก มีความเป็นตัวของตัวเองสูง (Instagram LINE หรือ Facebook) ไม่ชอบอยู่ในกรอบและไม่ชอบเงื่อนไข คนกลุ่มนี้ต้องการความชัดเจนในการทำงานว่าสิ่งที่ทำมีผลต่อตนเองและต่อหน่วยงานอย่างไร อีกทั้งยังมีความสามารถในการทำงานที่เกี่ยวกับการติดต่อสื่อสาร และยังสามารถทำงานหลาย ๆ ทั้งนี้ประเด็นสำคัญคือ จะพัฒนาทักษะหรือความสามารถในการกระทำสิ่งหนึ่งซึ่งเกิดขึ้นจากการฝึกฝน มิได้เกิดจากความเฉลียวฉลาด ความสำคัญของงานบริการ ไม่ว่าเทคโนโลยีสารสนเทศจะก้าวหน้าอย่างใด มนุษย์ก็ยังคงเป็นมนุษย์อยู่เสมอ โดยปรารถนาจะได้รับบริการที่ดี ซึ่งคุณลักษณะเช่นนี้สามารถฝึกหัดให้เกิดขึ้นได้เสมอ สมรรถนะสำคัญอีกประการคือ “ความยืดหยุ่นทางความคิด” เป็นทักษะแรงงานที่เกิดขึ้นในการเตรียมพร้อมอุตสากหรรมลูกที่ 4 ที่กำลังตามมา ทั้งหมดเพื่อให้เกิดการเชื่อมโยงมองระบบเศรษฐกิจทั้งระบบ

ดังนั้นแล้ว Creativity + Entrepreneurship + Innovation พัฒนาคุณภาพชีวิต โดยทำให้เป็นที่น่าอยู่อาศัยมากขึ้นสำหรับ live, work และ play ในการเตรียมพร้อมการปฏิวัติอุตสาหกรรม 4.0

 

เชิงอรรถ

[1] ความคิดเห็นของผู้เขียนเป็นในรูปแบบการเรียบเรียงบทความ พร้อมทั้งมีการสังเคราะห์ร่วมด้วย ดังนั้นความเห็นดังกล่าวไม่จำเป็นต้องสอดคล้องกับ คณะสังคมสงเคราะห์ศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ หรือสถาบันต้นสังกัด

 

 

 

ร่วมบริจาคเงิน สนับสนุน ประชาไท โอนเงิน กรุงไทย 091-0-10432-8 "มูลนิธิสื่อเพื่อการศึกษาของชุมชน FCEM" หรือ โอนผ่าน PayPal / บัตรเครดิต (รายงานยอดบริจาคสนับสนุน)

ติดตามประชาไทอัพเดท ได้ที่:
Facebook : https://www.facebook.com/prachatai
Twitter : https://twitter.com/prachatai
YouTube : https://www.youtube.com/prachatai
Prachatai Store Shop : https://prachataistore.net
ข่าวรอบวัน
สนับสนุนประชาไท 1,000 บาท รับร่มตาใส + เสื้อโปโล

ประชาไท