ศรายุทธ ฤทธิพิณ สำนักข่าวปฎิรูปที่ดินภาคอีสาน : รายงาน
เครือข่ายปฎิรูปที่ดินภาคอีสาน (คปอ.) จัดงานรำลึก 8 ปี การสูญหายของ "เด่น คำแหล้" แกนนำนักต่อสู้เพื่อสิทธิในที่ดินทำกิน ชุมชนโคกยาว อ.คอนสาร จ.ชัยภูมิ ในยุค "ทวงคืนผืนป่า" ของรัฐบาลประยุทธ์ ภายหลังมีการพบหัวกะโหลกตรวจสอบ DNA ตรงกับน้องสาวของเด่น พิสูจน์ถึงการเสียชีวิตแล้ว
17 เม.ย. 2567 เมื่อวันที่ 16 เม.ย.ที่ผ่านมา เครือข่ายปฎิรูปที่ดินภาคอีสาน (คปอ.) ณ ชุมชนโคกยาว อ.คอนสาร จ.ชัยภูมิ จัดงานครบรอบ 8 ปี การสูญหายของ “เด่น คำแหล้” แกนนำนักต่อสู้เพื่อสิทธิในที่ดินทำกิน ชุมชนโคกยาว
ย้อนกลับไปเมื่อเช้าวันที่ 16 เม.ย. 2559 เด่น คำแหล้ บอกกับ สุภาพ คำแหล้ ภรรยาว่าจะเข้าไปเก็บเห็ด หน่อไม้ เป็นปกติ ในบริเวณสวนป่าโคกยาวซึ่งเป็นรอยต่อระหว่างป่าสงวนแห่งชาติภูซำผักหนามและเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าภูเขียว เพื่อให้แม่สุภาพนำมาทำกับข้าวขายในตลาด และสมทบกิจกรรมของชุมชน โดยเดินทางไปพร้อมกับสุนัข 2 ตัว หลังจากนั้นเด่น คำแหล้ ก็หายตัวไป ส่วนสุนัขที่กลับมามีบาดแผลหลายแห่งตามลำตัว
การติดตามค้นหาเด่น คำแหล้ ในช่วงปีแรก ไม่พบเบาะแสและร่องรอยใดๆ แม้จะทุ่มเทกำลังความสามารถจากทุกภาคส่วนที่เกี่ยวข้องตรวจสอบพื้นที่อย่างละเอียดในรัศมี 5 กิโลเมตร รอบชุมชนโคกยาว กระทั่งวันที่ 23 - 25 มี.ค. 2560 มีการพบชิ้นส่วนวัตถุพยาน เช่น กะโหลกศีรษะ และของใช้ติดตัวจำพวกเป้ ขวดน้ำ กางเกง มีด รองเท้ายาง บริเวณป่าช้าเก่าบ้านหนองไรไก่ คณะติดตามค้นหาเคยเข้าสำรวจ แต่ไม่ปรากฏร่องรอยใดๆ ทั้งสิ้น และมาพบวัตถุพยานเพิ่มเติมในช่วงปี 2561 ในพื้นที่บริเวณเดียวกัน ซึ่งวัตถุพยานที่พบได้นำไปพิสูจน์โดยกระบวนการทางนิติวิทยาศาสตร์ปรากฏว่า มีสายพันธุกรรมเดียวกันกับน้องสาวของเด่น คำแหล้ ซึ่งร่วมบิดามารดาเดียวกัน แต่ไม่สามารถระบุสาเหตุการณ์เสียชีวิตได้
เด่น คำแหล้ เกิดในครอบครัวชาวนายากจน เมื่อวันที่ 7 ส.ค. 2494 ณ อ.กุมภวาปี จ.อุดรธานี ต่อมาในปี 2509 อพยพมาอยู่ที่ ต.ดงมะไฟ อ.สุวรรณคูหา จ.หนองบัวลำภู เด่น คำแหล้ มีความตื่นตัวทางการเมือง กระทั่งเข้าร่วมเคลื่อนไหวกับพรรคคอมมิวนิสต์แห่งประเทศไทย ในสหาย “ดาว อีปุ่ม” ได้เข้าร่วมเคลื่อนไหวมในเขตงานภูซาง กระทั่งได้รับมอบหมายให้มาบุกเบิกขยายงานในเขต 196 พื้นที่เทือกเขาเพชรบูรณ์แถบอำเภอคอนสาร หนองบัวแดง กระทั่งปี 2525 ได้กลับเข้าสู่เมืองใช้ชีวิตเป็นเกษตรกร แต่งงานกับสุภาพ คำแหล้
ปี 2528 รัฐได้ดำเนินโครงการหมู่บ้านรักษ์ป่าประชารักษ์สัตว์ ขับไล่ชาวบ้านออกจากที่ดินทำกินปลูกยูคาลิปตัส ทำให้ความเดือดร้อนขยายวงไปทั่วในพื้นที่ เด่น คำแหล้จึงเริ่มบทบาทผู้นำในประเด็นสิทธิในที่ดินนับตั้งแต่นั้นเป็นต้นมา
ปี 2557 หลังการรัฐประหารได้ดำเนินนโยบายทวงคืนผืนป่า ความพยายามในการผลักดันชุมชนโคกยาวออกจากพื้นที่เข้มข้นขึ้นอีกครั้ง เด่น คำแหล้ในฐานะผู้นำชาวบ้านได้เข้าร่วมกับขบวนการประชาชน เพื่อผลักดันข้อเสนอทั้งทางนโยบายและการแก้ไขปัญหาในระดับพื้นที่ เพื่อคุ้มครองสิทธิที่ดินของเกษตรกร กระทั่งวาระสุดท้ายในวันที่ 16 เม.ย. 2559
หลังการสูญเสียของเด่น คำแหล้ ภรรยาของเขาสุภาพ คำแหล้ ถูกศาลพิพากษาถึงที่สุดให้จำคุก 6 เดือน ในคดีบุกรุกเขตป่าสงวนแห่งชาติ และเสียชีวิตด้วยโรงมะเร็งในเวลาต่อมา ภายหลังพ้นโทษออกจาเรือนจำ
