18 ก.พ.54 ประชาไทได้รับจดหมายเปิดผนึกจำนวน 2 ฉบับจากฐิตินันท์ ศรีสถิต คอลัมนิสต์นิตยสารสารคดี พร้อมคำชี้แจงจากนายสุวัฒน์ อัศวไชยชาญ บก.นิตยสารสารคดี โดยเนื้อหาในจดหมายฉบับที่ 1 ระบุถึงความสงสัยบางประการเกี่ยวกับบทความที่ชื่อ “ปตท. กับความความหลากหลายทางชีวภาพ” ซึ่งตีพิมพ์ในนิตยสารสารคดี ฉบับ 311 ประจำเดือนมกราคม 2554 หน้า 90 – 108 ซึ่งเมื่อพลิกอ่านเนื้อหาภายในเล่มกลับพบว่า สกู๊พิเศษดังกล่าวไม่ปรากฏชื่อผู้เขียนและช่างภาพ ซึ่งแตกต่างจากสารคดีพิเศษก่อนหน้านี้ และแตกต่างจากธรรมเนียมปฏิบัติอันเคร่งครัดของนิตยสารสารคดี

"ความไม่ปกติดังกล่าว ทำให้ดิฉันซึ่งไม่ได้จบด้านนิเทศศาสตร์หรือวารสารศาสตร์ เริ่มลังเลถึงที่มาที่ไปและสถานภาพแท้จริงของสารคดีพิเศษชิ้นนี้ ทั้งยัง รู้สึกคลางแคลงใจกระทั่งเกิดคำถามว่า หรือนี่จะเป็นช่องทางใหม่ที่เปิดโอกาสให้บริษัทเอกชนใช้พื้นที่ของนิตยสาร ซึ่งเน้นเรื่องความถูกต้องและน่าเชื่อถือของข้อมูลเป็นสำคัญ เพื่อประโยชน์ในการโฆษณาประชาสัมพันธ์ภาพลักษณ์ด้านบวก โดยมิต้องระบุข้อความ 'พื้นที่โฆษณา' แต่อย่างใด" จดหมายเปิดผนึกที่เขียนโดย ฐิตินันท์ ศรีสถิต ระบุ

อย่างไรก็ตามในจดหมายเปิดผนึกฉบับที่ 2 ของผู้เขียนคนเดียวกัน ได้อ้างคำชี้แจงของ บก.สารคดีที่มีต่อจดหมายฉบับที่ 1 ว่า ในการทำโฆษณาของบริษัทต่างๆ ปัจจุบันอาจแบ่งเป็นได้ 3 รูปแบบครับคือ หน้าโฆษณาขายสินค้าตรงๆ ซึ่งทางเจ้าของสินค้าจะทำ AD หน้าโฆษณามาเอง ระยะหลังมีน้อยลงเรื่อยๆ รูปแบบที่ 2 คือหน้าโฆษณาแบบ Advertorial คือโฆษณาแบบมี “เรื่องเล่า” ซึ่งระยะหลังบริษัทหรือเจ้าของสินค้าหรือเอเจนซี่งมักให้ทางนิตยสารเป็นผู้ จัดทำให้ด้วย หรือช่วยปรับแก้เรื่องที่เขาทำมาพอประมาณให้เข้ากับแต่ละนิตยสาร ซึ่งเป็นที่นิยมมากที่สุดในปัจจุบัน นอกจากนี้ยังมีรูปแบบที่ 3 คือสนับสนุนให้ทางนิตยสารทำสกู๊ปที่เกี่ยวข้องกับบริษัท โดยเปิดให้นิตยสารเลือกประเด็นการทำสกู๊ปได้ตามความถนัด มีสาระน่ารู้น่าสนใจ เป็นประโยชน์กับผู้อ่าน และทางบริษัทให้ความเห็นชอบในประเด็นที่นิตยสารจะจัดทำ

บก.สารคดี ยอมรับด้วยว่า การจัดทำสกู๊ปเรื่อง 'ปตท.กับความหลากหลายทางชีวภาพ' ดังกล่าว เป็นการทำงานในแบบที่ 3 และชี้แจงด้วยว่า "หากการนำเสนอยังมีจุดที่ทำให้ผู้อ่านเกิดความสับสน ก็ขอน้อมรับข้อท้วงติงเพื่อนำไปปรับปรุงการทำงานต่อไปให้รอบคอบ และมีความชัดเจนยิ่งขึ้น”

ทั้งนี้ฐิตินันท์ ศรีสถิต ได้ตอบรับคำชี้แจงของ บก.สารคดี โดยยอมรับข้อจำกัดในการทำนิตยสารว่า โฆษณาเป็นส่วนสำคัญส่วนหนึ่งที่ทำให้นิตยสารยืนหยัดอยู่ได้ แต่ที่น่าจะสำคัญไม่แพ้กันก็คือจุดยืนของนิตยสารในเลือกรับเงื่อนไขของการลง โฆษณา 

"กรณีที่เกิดขึ้น แม้ดิฉันจะยังไม่แน่ใจว่า เส้นบางๆ ที่ขีดคั่นความแตกต่างของการระบุหรือไม่ระบุชื่อผู้เขียนและช่างภาพลงในบท ความที่ได้รับการสนับสนุนจากบริษัทเอกชนคืออะไร" และยังได้เสนอความเห็นถึงนิตยสารสารคดีด้วยว่า การไม่ระบุชื่อผู้เขียนและช่างภาพซึ่งเป็นทีมงานของนิตยสารสารคดีลงในบทความ ทำให้ “ปตท. กับความความหลากหลายทางชีวภาพ” ขยับเข้าใกล้หน้าโฆษณาแบบ Advertorial ที่ไม่ปรากฏข้อความ “พื้นที่โฆษณา” และอาจทำให้ผู้อ่านเข้าใจคลาดเคลื่อนไปเจตนาที่แท้จริงของนิตยสาร นอกจากนี้ การนำเสนอโฆษณาที่มีสถานภาพคลุมเครือ ว่าจะเป็นการโฆษณาประชาสัมพันธ์ภาพลักษณ์องค์กรรูปแบบAdvertorial ก็ไม่ใช่ จะเป็นเนื้อหาของนิตยสารก็ไม่เชิง อาจส่งผลกระทบถึงภาพลักษณ์ของนิตยสารซึ่งเน้นเรื่องความถูกต้องและน่าเชื่อ ถือของข้อมูลมาโดยตลอด

ในท้ายจดหมายของเจ้าของจดหมายระบุด้วยว่า ในฐานะคอลัมนิสต์ประจำนิตยสารสารคดีคนหนึ่ง จึงขอยุติการทำหน้าที่คอลัมนิสต์ประจำนิตยสารสารคดีไว้เพียงเท่านี้

ด้านสุวัฒน์ อัศวไชยชาญ บรรณาธิการบริหารนิตยสารสารคดี ได้ตอบจดหมายดังกล่าว และชี้แจงให้ผ่าน 'ประชาไท' ว่า นิตยสารสารคดีต้องขอแสดงความเสียใจที่คุณฐิตินันท์ตัดสินใจยุติการทำหน้าที่ คอลัมนิสต์ลง และได้แต่ยอมรับกับการตัดสินใจดังกล่าว และกรณีนำเสนอเรื่อง “ปตท. กับความหลากหลายทางชีวภาพ”  นิตยสารสารคดีไม่เคยมีความตั้งใจ หรือมีเจตนาสร้างความสับสน หรือมีเป้าหมายใดๆ  ในการนำเสนอเรื่องที่เป็นการหลอกลวงผู้อ่าน โดยยอมรับว่าอาจมีข้อจำกัดใยทางปฏิบัติซึ่งทำให้เกิดปัญหาอยู่บ้าง ซึ่งได้ประชุมกับฝ่ายกองบรรณาธิการ และฝ่ายโฆษณาเพื่อสร้างความเข้าใจร่วมกันในแนวทางปฏิบัติให้ชัดเจนยิ่งขึ้น แล้ว โดยยืนยันที่จะรักษาความถูกต้องและความน่าเชื่อถือไว้ตลอดไป

"หากกรณีนี้ผู้อ่านเห็นว่านิตยสารสารคดีได้สร้างความสับสนมีผลหนักหนา สาหัสเพียงใด ก็ย่อมมีสิทธิ์ตัดสิน ทางนิตยสารสารคดีขอน้อมรับทุกความคิดเห็นไว้เป็นบทเรียนในภาคปฏิบัติ และพยายามก้าวเดินต่อไปอย่างดีที่สุด"