ถนนสายภูเขา เขาเป็นผู้ชายตัวไม่โต ออกจะเพรียวบาง อย่างน้อยก็ในความเห็นของผม ท่ารถตู้ อำเภอปางมะผ้า จังหวัดแม่ฮ่องสอน ชายหนุ่มขับรถมารอเรา ตั้งแต่เช้า เขาขนสัมภาระบรรทุกไว้หลังรถกระบะ จริงๆ นั่นควรจะเรียกว่า รถบรรทุก มากกว่า กระเป๋าเสื้อผ้าและเวชภัณฑ์ เก็บมิดชิดในถุงขยะพลาสติกสีดำ ‘กันฝุ่น’ เขาให้เหตุผล ถนนราบเรียบจากอำเภอปางมะผ้าตัดเข้าสู่ถนนสายภูเขา ผ่านหมู่บ้านแม่ละนาและหมู่บ้านปางคาม หมู่บ้านสุดท้ายของไทย ก่อนจะเข้าสู่พื้นที่ควบคุมของกองกำลังกู้ชาติ ไทใหญ่ ภาคใต้ ของพลโท เจ้ายอดศึก ทิวเขาเทือกแล้วเทือกเล่าสุดลูกหูลูกตา ราวกับว่า รถกำลังไต่อยู่บนเส้นขอบฟ้า สวย หากไม่มีสงคราม อีซูสุ โฟล์วีลไดร์ฟ ไต่ระดับบนความลาดเอียงของไหล่ภูเขา เนินลูกแล้วลูกเล่า ตัดผ่านทุ่งราบสลับเรือกสวนไร่นา บ้านเรือนกระจายตัวตามยอดดอย ดูเหมือนว่า ผมจะเข้าใกล้ท้องฟ้าเข้าไปทุกที สัญญาณโทรศัพท์ขาดหายไปนานแล้ว ไม่มีความจำเป็นต้องสื่อสาร ชายหนุ่มทักทายด่านทหารไทใหญ่อย่างคนคุ้นเคยพื้นที่ รถอีกหลายสิบคัน จากหน่วยงานหลายสิบหน่วยทยอยตามกันมาร่วมงานวันชาติ บนดอยไตแลง 7 กุมภาพันธ์ 2555 เมืองแห่งฝุ่น ไต-แลง ไต หมายถึง คนไทใหญ่ แลง หมายถึง แสงสว่าง ‘ความหวังของเสรีภาพ’ อิ่ง ในวัยปลายยี่สิบ หญิงสาวออกมาเผชิญโลกตั้งแต่อายุสิบสี่ปี เท่าที่จำความได้ เธอเดินทางออกจากรัฐฉานตั้งแต่อายุสองขวบ พ่อแม่ ดั้นด้นลี้ภัยสงครามมาเปียงหลวง เด็กหญิงอยู่ที่นั่น จับแมงกว่างจากปล้องไม้ไผ่มาชนกับแมงกว่างของเพื่อน วัยซนสำหรับเด็กหลายคน คือ การวิ่งเล่นตามลำห้วยและกอไผ่ สำหรับครอบครัวของเธอแล้ว งานรับจ้างทั่วไป หมายถึง ความอยู่รอด อิ่งเล่าว่า เราทำทุกอย่างที่มีคนมาจ้าง ดำนาเกี่ยวข้าว ปลูกกะหล่ำ ฯลฯ ในวัยนั้น เด็กหญิงไม่เข้าใจว่า การถูกพรากจากบ้านเกิดเมืองนอน หมายถึงอะไร !! รอยยิ้มสดใสในแสงแดดจ้า กลางดอยสูงสลับเส้นขอบฟ้า ความทรงจำของคนหลายวัย ฝัง อยู่กับสายลมหนาว อิ่งตอบรับงานที่กรุงเทพฯ ด้วยวัยเพียงสิบสี่ปี เด็กหญิงเดินทางมาถึงประตูน้ำเพื่อรอคนมารับเข้าทำงาน แดดร้อนและคนพลุกพล่าน ‘ศึกไต’ ต่อสู้เพื่อเสรีภาพ เด็กหญิงต่อสู้กับความ ‘หิว’ เรือคลองแสนแสบวิ่งวนไปวนมา รอบแล้วรอบเล่า ไม่มีใครมารับอิ่ง เด็กหญิงดุ่มดุ่มไปตามทางที่ไม่คุ้นเคย ถนนคอนกรีต ลาดยาง ช่างต่างกับถนนแคบๆ ผ่าลำห้วยกลางหมู่บ้าน ไม่กลัวหรอก อิ่งหัวเราะ บางสถานการณ์ เมื่อเราผ่านมันไปได้ บางครั้ง ถือเป็นเรื่องตลกอย่างยิ่ง ในความเห็นของผม มันเป็นตลกร้ายของชีวิต ชายหนุ่มผิวเกรียมแดด เข้ามาทักทายและชักชวนเด็กหญิงไปทำงาน พี่ขับมอเตอร์ไซค์วิน อยู่แถวนี้ เขาว่า จากประสบการณ์ของเด็กวัยสิบสี่อย่างอิ่ง การพูดคุยกับคนแปลกหน้าถือเป็นสิ่งสมควรระมัดระวังตัว เด็กหญิงเดินหนีชายหนุ่มร่างใหญ่เอาดื้อๆ กระต่ายป่าหลุดรอดจากปากของสุนัขจิ้งจอกด้วยสัญชาติญาณของการระแวดระวังภัยที่ติดตัวมาแต่กำเนิด อิ่งวนเวียนอยู่ในประตูน้ำจนไปเจอกับร้านก๋วยเตี๋ยวปลา เด็กหญิงยืนมองป้าย ‘รับสมัครคนงาน’ ความไว้วางใจไม่ใช่เรื่องของเหตุผล มากกว่า สิบปี อิ่งทำงานในร้านก๋วยเตี๋ยวปลาจนได้รับความไว้วางใจจากเจ้าของร้าน เธอ กลับไปร่วมงานวันชาติบนดอยไตแลงกับพี่น้องร่วมชาติ ไม่ว่าจะอยู่ที่ไหน เรามีลมหายใจเดียวกัน อิ่งหัวเราะอย่างเคย ‘ลมหายใจเดียวกัน’ ผมไม่แน่ใจว่าตัวเองรักชาติมากแค่ไหน เหตุผลหนึ่ง ผมอาจจะไม่อยู่ท่ามกลางสภาพของสงคราม อิ่ง ไม่มีความเห็นนอกจาก รอยยิ้ม ในรัฐฉาน คนไทใหญ่ตกเป็นพลเมืองชั้นสอง ห้ามพูดเขียนหรือเรียนภาษาไทใหญ่ เรียนหนังสือหรือติดต่อราชการด้วยภาษาพม่า แรงกดดันกับแนวคิดกลืนชาติ ชาวไตเรียกร้องเสรีภาพของการคิด ไม่มีสิ่งที่เรียกว่าความเสมอภาค คนไตบนดอยไตแลงกับคนไตในเมืองไทยเชื่อมหัวใจเป็นหนึ่งเดียว คือ ความคิดของอิ่ง จันทร์บนดอยไตแลง เต็มดวงกระจ่างจ้า ดุจแสงแห่งเสรีภาพในคืนวันชาติ - - ชนไต