รัฐบาลจีนมีการจำกัดเสรีภาพรูปแบบใหม่ด้วยการให้ประชาชนมี "เครดิตทางสังคม" เสมือนคะแนนความประพฤติ คนที่มีน้อยก็จองตั๋วโดยสารเครื่องบินหรือรถไฟไม่ได้ มีแผนใช้เป็นทางการอีก 2 ปีหน้า แต่มีทดลองใช้แล้วบางเมือง รัฐบาลกำหนดเกณฑ์ตัดสินแต่ก็ยังกำกวม ซื้อวิดีโอเกมมากไปก็ยังเข้าข่าย แถมยังโดนประจานต่อสาธารณะ

ภาพภัตตาคารในนครเซี่ยงไฮ้ (ที่มา: วิกิพีเดีย)

28 พ.ย. 2561 ระบบเครดิตทางสังคมดังกล่าวเป็นสิ่งที่รัฐบาลจีนมีแผนการนำมาใช้อย่างเป็นทางการภายในปี 2563 แต่ก็มีลองใช้แล้วในหลายพื้นที่ นับเป็นระบบที่ทำให้รัฐบาลจีนคอยสอดแนมประชาชนในประเทศ 1,400 ล้านคนและตัดสินผ่านพฤติกรรมและกิจกรรมต่างๆ ได้ รัฐบาลจีนยังมีอำนาจในการให้รางวัลหรือลงโทษผู้คนหรือองค์กรต่างๆ จากระดับ "ความน่าเชื่อถือ" โดยมาตรวัดของพวกเขาเอง ไม่เพียงเท่านั้น พวกเขายังละเมิดความเป็นส่วนตัวด้วยการเปิดเผยข้อมูลระดับ "ความน่าเชื่อถือ" ของบุคคลหรือองค์กรให้สาธารณะรับทราบด้วย 

แผนการของทางการจีนระบุว่าการเปิดเผยในเรื่องดังกล่าวจะถือเป็นการทำให้ "เกิดความไม่เชื่อใจ" และนับเป็น "การลงโทษ" และสำหรับผู้ที่ถูกวางไว้ให้ดูเป็นผู้ไม่น่าเชื่อถือนั้นจะถูกจำกัดในเรื่องการเดินทางเพื่อเป็นการ "ทำให้คนที่ละเมิดกฎหมายและสูญเสียความน่าเชื่อถือต้องชดใช้อย่างหนัก"

ระบบ "เครดิตทางสังคม" (social credit) ของจีนส่งผลให้ประชาชนชาวจีนหลายล้านคนถูกปิดกั้นไม่ให้สามารถจองตั๋วโดยสารรถไฟหรือเครื่องบินได้ โดยอ้างว่าต้องการทำให้ประชาชนที่ "ดูไม่น่าเชื่อถือ" เดินทางได้ลำบากขึ้น

ปัจจุบัน ได้มีการนำระบบเครดิตทางสังคมมาใช้กับบางพื้นที่ของจีนในช่วงไม่กี่เดือนที่ผ่านมา โดยมีประชาชนจีนหลายล้านคนถูกปิดกั้นไม่ให้สามารถจองตั๋วเครื่องบินหรือตั๋วรถไฟได้เนื่องจากสาเหตุนี้ ก่อนหน้านี้สื่อโกลบอลไทม์เคยระบุว่ารัฐบาลจีนสั่งปิดกั้นไม่ให้ประชาชน 11.14 ล้านคนเดินทางโดยสารเครื่องบิน และปิดกั้นไม่ให้ประชาชน 4.25 ล้านคนเดินทางโดยสารทางรถไฟ และเมื่อไม่นานนี้ก็มีการจำกัดทางเลือกเข้าถึงตลาดระดับบนคือการปิดกั้นไม่ให้ประชาชน 3 ล้านคนซื้อตั๋วโดยสารระดับบิสิเนสคลาสได้

โหวยุ่นจุน อดีตรองผู้อำนวยการศูนย์วิจัยการพัฒนาของสภารัฐกิจจีนเคยบอกไว้ว่าเป้าหมายของโครงการเครดิตทางสังคมนี้คือการทำให้ "คนที่ถูกลดทอนความน่าเชื่อถือกลายเป็นคนล้มละลาย"

หนึ่งในที่ๆ มีการทดลองใช้ระบบเครดิตทางสังคมคือเมืองหางโจว มณฑลเจ้อเจียง มีการให้คะแนนกับคนที่ทำงานแบบจิตอาสาหรือบริจาคเลือดและมีการตัดคะแนนเครดิตกับข้อหาต่างๆ ตั้งแต่การสูบบุหรี่ในที่ห้ามสูบ โพสต์ข่าวปลอมหรือแม้กระทั่งแค่ซื้อวิดีโอเกมมากเกินไป

ทางรัฐบาลจีนไม่ได้ระบุชัดเจนว่ารายละเอียดการลงโทษผู้เสียเครดิตมีอะไรบ้าง แต่นอกเหนือจากเรื่องการจำกัดการเดินทางแล้ว มีคนเชื่อว่าอาจจะมีการลงโทษด้วยการทำให้อินเทอร์เน็ตช้าลง จำกัดโรงเรียนที่พวกเขาหรือลูกหลานพวกเขาจะเข้าได้ กีดกันไม่ให้ได้งานบางอย่าง เสียสิทธิในการจองโรงแรม หรือกระทั่งไม่มีสิทธิเป็นเจ้าของสัตว์เลี้ยง

ในตอนที่รัฐบาลจีนประกาศเรื่องแผนการเครดิตทางสังคมในปี 2557 พวกเขากล่าวว่าต้องการจะสร้างบรรยากาศทางสังคมให้มองว่าการรักษาความเชื่อมั่นเป็นเรื่องน่ายกย่องและการทำลายความเชื่อมั่นเป็นเรื่องน่าเสื่อมเสีย

อย่างไรก็ตาม ความพยายามกล่อมเกลาพฤติกรรมของผู้คนด้วยเรื่องเครดิตทางสังคมนี้กลายเป็นเรื่องที่ทำให้นานาชาติมองด้วยความกังขาเช่นเดียวกับเรื่องกรณีการที่รัฐบาลจีนจับชาวมุสลิมอุยกูร์ไปเข้าค่าย "ปรับทัศนคติ" โดยอ้างว่าเป็นการปราบปรามแนวคิดหัวรุนแรงทางศาสนา

เรียบเรียงจาก

China blacklists millions of people from booking flights as 'social credit' system introduced, The Independent, Nov. 22, 2018