ฐานข้อมูล ILOSTAT ชี้ การขยายตัวของ 'ธุรกิจขนาดย่อมและขนาดเล็ก' (MSEs) ทั่วโลกช่วยกระตุ้นให้ผู้คนมีงาน และหากมีการสนับสนุนที่เพียงพอก็สามารถสร้างงานที่ดีได้ ในบริบทของ 'การเปลี่ยนผ่านที่เป็นธรรม'

ที่มาภาพ: Marcel Crozet / ILO

'ธุรกิจขนาดย่อมและขนาดเล็ก' (Micro and Small Enterprises - MSEs) ที่มีพนักงาน 2-49 คน และพนักงานบัญชีของตัวเอง ธุรกิจเหล่านี้ได้รวมกันเป็นหน่วยเศรษฐกิจขนาดเล็ก ซึ่งถือเป็นแหล่งการจ้างงานหลักในหลายประเทศ ส่วนแบ่งดังกล่าวมีมากกว่า 90% ของคนทำงานทั้งหมดในประเทศส่วนใหญ่ในแอฟริกาตะวันออก แอฟริกากลางและตะวันตก และเอเชียใต้ และมากกว่า 80% ในประเทศส่วนใหญ่ในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ เอเชียกลางและตะวันตก และกลุ่มประเทศอาหรับ ในละตินอเมริกาและแคริบเบียน ธุรกิจขนาดย่อมและขนาดเล็กมีสัดส่วนการจ้างงานถึง 52% ของการจ้างงานในชิลี ไปจนถึงมากกว่า 90% ในโบลิเวียและฮอนดูรัส แม้แต่ในยุโรปและประเทศที่มีรายได้สูงอื่นๆ ธุรกิจขนาดย่อมและขนาดเล็กก็มีสัดส่วนการจ้างงานมากกว่าครึ่งหนึ่งของการจ้างงานทั้งหมด ปรากฎการณ์ที่เกิดขึ้นทั่วโลกนี้ได้เน้นย้ำถึงโอกาสที่สำคัญซึ่งเกิดจากธุรกิจขนาดย่อมและขนาดเล็ก

คุณูปการของธุรกิจขนาดย่อมและขนาดเล็กในการสร้างการจ้างงานได้รับการยอมรับมายาวนาน แต่ก็เป็นที่ทราบกันว่าหน่วยเศรษฐกิจขนาดเล็กเหล่านี้ก็ต้องเผชิญกับความท้าทายมากมายต่อการเติบโตและความยั่งยืน ซึ่งรวมถึงการเข้าถึงทางการเงิน ทุน ตลาด โครงสร้างพื้นฐานดิจิทัล การพัฒนาทักษะ การสนับสนุนจากรัฐบาล และปัจจัยสนับสนุนหลักอื่นๆ อย่างจำกัด ความท้าทายหลายประการเป็นบริบทที่เฉพาะเจาะจง ซึ่งเกี่ยวข้องกับภาคเศรษฐกิจที่พวกเขาดำเนินธุรกิจอยู่ และต่อสถานะที่มักจะไม่เป็นทางการในหลายประเทศ จากปัจจัยทั้งหมดที่กล่าวมานี้ ธุรกิจขนาดย่อมและขนาดเล็กจึงมีความเสี่ยงสูงต่อวิกฤตเศรษฐกิจ ดังในช่วงการระบาดใหญ่ของโควิด-19 ภัยธรรมชาติ และการหยุดชะงักอื่นๆ ในโลกแห่งการทำงานที่เปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็ว และในบริบทของ 'การเปลี่ยนผ่านที่เป็นธรรม' (การเปลี่ยนผ่านที่เป็นธรรม) การสนับสนุนหน่วยเศรษฐกิจขนาดเล็กผ่านมาตรการเชิงนโยบายมีความสำคัญมากกว่าที่เคย เพื่อให้มั่นใจว่าธุรกิจขนาดย่อมและขนาดเล็กเหล่านี้มีความยืดหยุ่น และมีบทบาทอย่างต่อเนื่องในการสร้างรายได้เพื่อการดำรงชีวิตให้กับประชากรส่วนใหญ่ของโลก 

การเปลี่ยนแปลงโครงสร้างเศรษฐกิจ

ที่มาภาพ: UNAMID

การเปลี่ยนแปลงโครงสร้างเศรษฐกิจในประเทศกำลังพัฒนาส่วนใหญ่นั้น การเปลี่ยนแปลงทางด้านการผลิตของหน่วยเศรษฐกิจขนาดเล็กมีความสำคัญอย่างมาก การจ้างงานของพวกเขามักลดลงในภาคเกษตรกรรม และเพิ่มขึ้นในอุตสาหกรรมและบริการ ถึงแม้มีอัตราการเปลี่ยนแปลงและขอบเขตที่แตกต่างกันในแต่ละประเทศ แต่ก็มีแนวโน้มเหล่าว่ามีกระบวนการการเปลี่ยนแปลงโครงสร้างเกิดขึ้นในหลายภูมิภาคของโลก ในส่วนใหญ่ของประเทศที่มีข้อมูลที่มีความน่าเชื่อถือ พบว่าช่วงเวลาอย่างน้อย 5 ปีระหว่างปี 2008 ถึง 2022 การจ้างงานในภาคเกษตรกรรมลดลง อย่างไรก็ตาม มี 12 ประเทศ ไม่ได้มีรูปแบบเช่นนี้ หน่วยเศรษฐกิจขนาดเล็กมีส่วนเพิ่มการจ้างงานในภาคเกษตรกรรมมากกว่า 70% ใน 5 ประเทศ ในกรณีของประเทศคอสตาริกา หน่วยเศรษฐกิจขนาดเล็กมีส่วนเพิ่มงานจ้างในภาคเกษตรกรรมถึง 42% 

หน่วยเศรษฐกิจขนาดเล็กสร้างการจ้างงานในภาคเกษตรกรรมสัดส่วนสูงสุด  – เมื่อพิจารณาโดยไม่คำนึงถึงภูมิภาคและระดับของการพัฒนา พบว่าประเทศส่วนใหญ่ในรัฐอาหรับและแอฟริกา (ยกเว้นแอฟริกาใต้) หน่วยเศรษฐกิจขนาดเล็กมีสัดส่วนการจ้างงานทางการเกษตรมากกว่า 95% ในทำนองเดียวกัน ในประเทศส่วนใหญ่ในเอเชียและแปซิฟิก และในหลายประเทศในละตินอเมริกาและแคริบเบียน มีการจ้างงานในภาคเกษตรกรรมมากกว่า 90% และมากกว่า 80% ในเอเชียกลางและเอเชียตะวันตก สถิติเหล่านี้เน้นย้ำถึงบทบาทที่สำคัญของหน่วยเศรษฐกิจขนาดเล็กในการรักษาและขับเคลื่อนกิจกรรมทางการเกษตรในภูมิภาคต่างๆ

การจ้างงานในหน่วยเศรษฐกิจขนาดเล็กยังมีสัดส่วนสูงสุดในภาคการขายปลีกและขายส่ง ภาคการก่อสร้าง และภาคการขนส่งทางบก ในประเทศที่มีรายได้ต่ำและปานกลาง รวมทั้งในประเทศที่มีรายได้สูงหลายประเทศด้วยเช่นกัน ในประเทศที่มีรายได้ต่ำ ประเทศรายได้ปานกลางระดับล่าง และประเทศรายได้ปานกลางระดับบน หน่วยเศรษฐกิจขนาดเล็กยังมีสัดส่วนการจ้างงานสูงสุดในอุตสาหกรรมการผลิตที่ใช้แรงงานเข้มข้น ที่รวมถึงการผลิตผลิตภัณฑ์โลหะ เฟอร์นิเจอร์ ผลิตภัณฑ์อาหาร และเครื่องแต่งกาย

ในความเป็นจริง หน่วยเศรษฐกิจขนาดเล็กมีส่วนสำคัญต่อการเติบโตของการจ้างงานในอุตสาหกรรมและบริการในประเทศกำลังพัฒนาในภูมิภาคต่างๆ อย่างไรก็ตาม เนื่องจากธุรกิจขนาดย่อมและขนาดเล็กส่วนใหญ่อยู่ในภาคเศรษฐกิจที่ไม่เป็นทางการ จึงส่งผลกระทบต่อสภาพการทำงานของคนทำงาน จำกัดการเข้าถึงการคุ้มครองทางสังคม และทำให้การมีส่วนร่วมต่อผลลัพธ์การทำงานที่ดีลดลง

หน่วยเศรษฐกิจขนาดเล็กช่วยสนับสนุนการเปลี่ยนผ่านที่เป็นธรรม

ที่มาภาพ: UNAMID

หน่วยเศรษฐกิจขนาดเล็กสามารถช่วยสนับสนุนการเปลี่ยนผ่านที่เป็นธรรมได้ด้วยเช่นกัน ในภาควิศวกรรมและการก่อสร้าง ที่รวมถึงการก่อสร้างอาคาร การก่อสร้างเฉพาะทาง วิศวกรรมโยธา สถาปัตยกรรม และการวิเคราะห์ทางเทคนิค ในอุตสาหกรรมเหล่านี้ ธุรกิจขนาดย่อมและขนาดเล็กมีสัดส่วนการจ้างงานในระดับที่สูง โดยเฉพาะอย่างยิ่งในประเทศที่มีรายได้ปานกลางระดับล่างและรายได้ปานกลางระดับบน ในทำนองเดียวกัน อุตสาหกรรมที่เกี่ยวข้องกับการจัดหาพลังงานและการจัดการขยะ ก็มีการเติบโตอย่างรวดเร็วในบางประเทศ ตัวอย่างเช่น การจ้างงานของธุรกิจขนาดย่อมและขนาดเล็กในอุตสาหกรรมไฟฟ้า ก๊าซ ไอน้ำ และการปรับอากาศ เพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็วมากในเม็กซิโก (มากกว่า 2 เท่าระหว่างปี 2010 ถึง 2022) เช่นเดียวกับในเอกวาดอร์และตุรกี โดยมีอัตราการเติบโตเฉลี่ยต่อปี 12% ระหว่างปี 2015-2022 และ 2009-2021 ตามลำดับ

การกระตุ้นให้หน่วยเศรษฐกิจขนาดเล็กสามารถช่วยสนับสนุนการเปลี่ยนผ่านที่เป็นธรรมได้ ไม่เพียงแต่ผ่านนโยบายด้านอุตสาหกรรมเท่านั้น แต่ยังผ่านนโยบายการพัฒนาทักษะและมาตรการอื่นๆ ที่ยกระดับผลผลิตของหน่วยเศรษฐกิจขนาดเล็ก รวมทั้งการจัดการกับความท้าทายผ่านกระบวนการเจรจาทางสังคม โดยทั่วไป ประเทศต่างๆ ควรพยายามสร้างกรอบการทำงานทั้งด้านกฎระเบียบและที่ไม่ใช่ข้อบังคับ ในการสนับสนุนความยั่งยืนด้านสิ่งแวดล้อมและสังคม ในขณะเดียวกันก็ส่งเสริมนวัตกรรม และเพื่อให้แน่ใจว่ากรอบการทำงานดังกล่าวกำหนดเป้าหมายไปที่หน่วยเศรษฐกิจขนาดเล็ก ให้คำแนะนำและการสนับสนุนเพื่อทำให้การดำเนินงานมีประสิทธิภาพในการใช้ทรัพยากรมากขึ้นและมีความรับผิดชอบต่อสิ่งแวดล้อมมากขึ้น

อีกกลุ่มหนึ่งที่ควรให้หน่วยเศรษฐกิจขนาดเล็กช่วยสนับสนุนการเปลี่ยนผ่านที่เป็นธรรม คืออุตสาหกรรมการผลิตที่ใช้แรงงานเข้มข้น ตัวอย่างเช่น ในประเทศผู้ส่งออกเสื้อผ้าสำเร็จรูปในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ (กัมพูชา เวียดนาม เมียนมา) เอเชียใต้ (บังกลาเทศ) และแอฟริกา (เลโซโท) สัดส่วนของคนทำงานที่ได้รับการว่าจ้างจากธุรกิจขนาดย่อมและขนาดเล็กนั้นต่ำกว่าในประเทศอื่นมาก และต่ำกว่าอุตสาหกรรมการผลิตที่ใช้แรงงานเข้มข้นอื่นๆ ในประเทศเดียวกัน ตัวอย่างเช่น ในปี 2017 หน่วยเศรษฐกิจขนาดเล็กมีการจ้างงานเพียง 7% ในอุตสาหกรรมการผลิตเสื้อผ้าสำเร็จรูปในบังกลาเทศ เทียบกับ 85% ของการจ้างงานในการผลิตผลิตภัณฑ์อาหาร

ในทำนองเดียวกัน หลายประเทศในละตินอเมริกา สัดส่วนการจ้างงานของหน่วยเศรษฐกิจขนาดเล็กในการผลิตอาหารค่อนข้างน้อย แต่ไม่ได้หมายความว่าธุรกิจขนาดย่อมและขนาดเล็กมีความสำคัญน้อยกว่าในอุตสาหกรรมเหล่านี้ แต่จำเป็นต้องมีนโยบายและการแทรกแซงที่แตกต่างกันตามบริบท แท้จริงแล้ว ในหลายประเทศ การเติบโตของการจ้างงานในบริษัทส่งออกขนาดใหญ่มาพร้อมกับการเติบโตของการจ้างงานในหน่วยเศรษฐกิจขนาดเล็กในภาคส่วนเดียวกัน 

หน่วยเศรษฐกิจขนาดเล็กในภาคบริการ ช่วยให้ธุรกิจสร้างงานที่มีคุณค่า

อีกกลุ่มอุตสาหกรรมที่ต้องเน้นถึงศักยภาพของหน่วยเศรษฐกิจขนาดเล็กในการสร้างงานที่มีคุณค่า คือภาคสารสนเทศและการสื่อสาร (ICT) และบริการอำนวยความสะดวกทางธุรกิจ คลัสเตอร์นี้ประกอบด้วยการเขียนโปรแกรมคอมพิวเตอร์ การให้คำปรึกษา และกิจกรรมที่เกี่ยวข้อง โดยเฉพาะอย่างยิ่งในประเทศที่มีรายได้ปานกลางระดับสูงและประเทศรายได้สูง ส่วนในประเทศที่มีรายได้ปานกลางระดับล่างและรายได้ปานกลางระดับบนหลายประเทศ การเติบโตอย่างรวดเร็วในภาคกฎหมายและการบัญชี การบริหารสำนักงาน การสนับสนุนสำนักงาน บริการทางการเงินและการประกันภัย โฆษณาและการวิจัยตลาด กิจกรรมวิชาชีพดานวิทยาศาสตร์ และด้านเทคนิคอื่นๆ การสนับสนุนธุรกิจขนาดย่อมและขนาดเล็กเหล่านี้ผ่านการปรับปรุงโครงสร้างพื้นฐานดิจิทัล การลงทุนในระบบการศึกษาและการพัฒนาทักษะ ถือเป็นกุญแจสำคัญในการเพิ่มผลิตภาพและการทำงานที่มีคุณค่า 

จากการพิจารณาถึงโครงสร้างทางเศรษฐกิจและอุตสาหกรรมทั่วโลก การค้นพบชี้ให้เห็นว่ามีแนวทางหลายประการในการสนับสนุนหน่วยเศรษฐกิจขนาดเล็กในการสร้างงานที่มีคุณค่า ด้วยโครงการริเริ่มของผู้มีส่วนได้เสียหลายฝ่ายที่สอดคล้องกับแนวปฏิบัติของ ILO สำหรับการเปลี่ยนผ่านที่เป็นธรรม ถึงเวลาสนับสนุนธุรกิจขนาดย่อมและขนาดเล็กแล้ว!

ที่มา:
Micro and small enterprises: engines of job creation (Souleima El Achkar, ILOSTAT, June 23, 2023)