ดิอีโคโนมิสต์ออกรายงานจัดอันดับประชาธิปไตยในประเทศต่างๆ ในปีที่ผ่านมาใครดีขึ้นใครแย่ลงบ้างท่ามกลางกระแสความขัดแย้งที่ปะทุขึ้นในช่วงรอบปีที่ผ่านมา ส่วนของไทยอันดับตกจากอันดับ 55 ในปี 2565 เหลืออันดับ 63 ในปี 2566 แต่เหตุใดแม้จะมีเลือกตั้งได้รัฐบาลใหม่แล้วกลับตกมา 8 อันดับ

สัปดาห์ที่ผ่านมา The Economist Intelligence หรือ EIU ซึ่งเป็นหน่วยวิจัยและวิเคราะห์ของ The Economist  ออกรายงานดัชนีประชาธิปไตยของประเทศต่างๆ ในปี 2023 โดยธีมหลักของเนื้อหารายงานรอบปีที่ผ่านมาคือสถานการณ์ประชาธิปไตยท่ามกลางยุคแห่งความขัดแย้ง ที่สถานการณ์ประชาธิปไตยในโลกดูจะมีแต่แย่ลงเรื่อยๆ แม้ในปีที่ผ่านมาจะมี 2 ประเทศที่หลุดพ้นจากการอยู่ในระบอบอำนาจนิยมขึ้นมาเป็นระบอบผสม แล้วกรีซก็ได้ขึ้นมาเป็นประชาธิปไตยเต็มตัวเพิ่มอีกประเทศก็ตาม

สำหรับประชาธิปไตยของไทย EIU ยังไม่จัดให้อยู่ในกลุ่มเป็นประเทศที่มีประชาธิปไตยสมบูรณ์ซึ่งมีอยู่เพียง 24 ประเทศที่กระจุกตัวอยู่ในยุโรปตะวันตก อเมริกาใต้บางประเทศ แคนาดา ญี่ปุ่น เกาหลีใต้ ไต้หวันและทวีปออสเตรเลีย ส่วนของไทยยังคงถูกจัดเป็นระบอบประชาธิปไตยที่บกพร่อง

EIU ให้ไทยได้คะแนนอยู่ที่ 6.35 จากคะแนนทั้งหมดเต็ม 10 ที่แม้คะแนนจะดีขึ้นกว่าตอนยุครัฐบาล คสช. ขึ้นมาหลายคะแนนแล้วแต่ก็ทรงๆ มาตั้งแต่หลังการเลือกตั้ง 2562 แต่ก็มีพัฒนาการดีขึ้นมากในปี 2565 จน EIU ระบุว่าเป็นประเทศที่มีพัฒนาการดีขึ้นมากที่สุดในโลกของปี 2565 จากการที่ได้คะแนนเพิ่มมา 0.63

อย่างไรก็ตาม ถ้าเอาคะแนนมาเรียงดูก็อาจเรียกได้ว่าส่วนใหญ่ก็อยู่คาบเส้นที่อาจจะจะตกกลับลงไปเป็นกลุ่มประเทศที่เป็นระบอบผสมระหว่างประชาธิปไตยและอำนาจนิยมซึ่งมีช่วงคะแนนอยู่ที่ 5.00-6.00 ได้อีกมากกว่าจะบอกว่าใกล้ได้เป็นประชาธิปไตยสมบูรณ์

จากคะแนนที่ลดลงทำให้ไทยที่เคยได้อันดับดีขึ้นจากปี 2564 มา 17 อันดับเป็นอันดับที่ 55 ของโลกในปี 2565 กลับตกลงมา 8 อันดับเหลืออันดับที่ 63 ในปีที่ผ่านมา แต่ถ้าเทียบกันเองแค่ในกลุ่มประเทศตะวันออกเฉียงใต้ไทยจะอยู่อันดับ 5 จากทั้งหมด 11 ประเทศเป็นรองจากมาเลเซีย ติมอร์ ฟิลิปปินส์ อินโดนีเซีย ตามลำดับ ส่วนพม่าอยู่ติดท้ายตารางตามสภาพความขัดแย้งและยังคงมีรัฐบาลจากการรัฐประหาร

ทั้งนี้ EIU จัดอันดับว่าประเทศไหนจะได้คะแนนภาพรวมเท่าไหร่และได้อันดับใดโดยดูที่ 5 ปัจจัยคือ กระบวนการการเลือกตั้งและความหลากหลาย, การทำงานของรัฐบาล, การมีส่วนร่วมทางการเมือง, วัฒนธรรมการเมือง และเสรีภาพของพลเมือง

สำหรับปีนี้ประเด็นเรื่องวัฒนธรรมการเมืองและเสรีภาพของพลเมืองยังดูจะเป็นตัวฉุดรั้งอันดับอยู่ โดยวัฒนธรรมการเมืองได้แค่ 5 คะแนน ส่วนเสรีภาพของพลเมืองได้แค่ 5.88 คะแนน

เพราะอะไรเลือกตั้งมีรัฐบาลใหม่แล้วประชาธิปไตยไทยยังไม่ค่อยจะดีขึ้น?

ในรายงานของ EIU ระบุถึงการเลือกตั้งที่เกิดขึ้นในปี 2023 ว่าสำหรับไทยนั้นยังถือว่าห่างไกลที่จะเรียกได้ว่ามีการเลือกตั้งที่เป็นอิสระและพรรคการเมืองได้แข่งขันกันอย่างเป็นธรรม เนื่องจากยังมีกองทัพยังคงมีอิทธิพลในทางการเมืองอยู่(โดยเรามีปากีสถานเป็นเพื่อนในแง่นี้)

แม้ว่า EIU จะให้คะแนนประชาธิปไตยไทยดีขึ้นมาบ้างในปี 2565 จากการที่พรรคการเมืองฝ่ายค้านในเวลานั้นสามารถเข้ามาแข่งกันในสนามเลือกตั้งระดับท้องถิ่นจนได้ที่นั่งมากขึ้นเพราะประชาชนมีความตื่นตัวและเข้ามามีส่วนร่วมทางการเมืองมากขึ้นและคาดว่าจะส่งผลต่อการเลือกตั้งทั่วไปในพ.ค. 2566 ซึ่งจะเป็นการเปิดพื้นที่ทางการเมืองให้กลุ่มคนที่หลากหลายมากขึ้น รวมถึงยุติการใช้กฎหมายความมั่นคงในการควบคุมสถานการณ์โควิด-19 ทำให้ EIU มองว่าไทยมีพัฒนาการของประชาธิปไตยมากที่สุดในภูมิภาค

อย่างไรก็ตาม แม้ในปี 2565 EIU จะให้คะแนนดีขึ้นจาก 2 ปัจจัยที่ว่าไป แต่ EIU ก็ระบุด้วยว่า ไทยเองก็เป็นตัวอย่างที่ชัดเจนของประเทศในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ที่ความเป็นประชาธิปไตยยังคงเป็นได้แค่ “ประชาธิปไตยที่บกพร่อง” หรือยังเป็นระบบผสม ที่แม้ว่าประชาชนจะเกิดความไม่พอใจต่อพรรคการเมืองฝ่ายสนับสนุนกองทัพจะเพิ่มขึ้นและพรรคการเมืองฝ่ายค้านก็ได้ที่นั่งมากขึ้น แต่รัฐบาลที่ได้รับการสนับสนุนโดยกองทัพยังคงยึดครองการควบคุมเหนือหน่วยงานความมั่นคงและตุลาการไว้ได้ ไปจนถึงการยังคงนำกฎหมายหมิ่นประมาทกษัตริย์มาใช้ในการดำเนินคดีด้วย

ยิ่งไปกว่านั้น ยังมีปัจจัยเรื่องรัฐธรรมนูญไทยที่ยังเปิดช่องให้ สว.ที่ถูกควบคุมโดยกองทัพเข้ามาโหวตเลือกนายกรัฐมนตรีได้และสถานการณ์ในช่วงปี 2565 ที่พรรคการเมืองบางพรรคพยายามจับขั้วกันเพื่อที่จะได้รับการสนับสนุนจากกองทัพ ซึ่งหากดูจากคะแนนในส่วนวัฒนธรรมการเมืองและเสรีภาพพลเมืองของปี 2565 ก็จะเห็นว่าเป็นส่วนที่แทบจะไม่มีการพัฒนาการในทางที่ดีขึ้นเลย

จากปัญหาเรื่องรัฐธรรมนูญทำให้ปรากฏเป็นผลลัพธ์ในการเลือกตั้งทั่วไปครั้งล่าสุดในปี 2566 เมื่อพรรคการเมืองที่เป็นสายก้าวหน้าอย่างพรรคก้าวไกลชนะการเลือกตั้งแต่ไม่สามารถจัดตั้งรัฐบาลและสภาที่ยังอยู่ภายใต้การครอบงำของกองทัพก็ทำให้พิธา ลิ้มเจริญรัตน์ไม่ได้เป็นนายกรัฐมนตรี อีกทั้งยังถูกศาลรัฐธรรมนูญสั่งพักการปฏิบัติหน้าที่จากข้อกล่าวหาเรื่องถือหุ้นสื่อด้วย

อ้างอิงจาก

• Democracy Index 2023 : Age of conflict
• Democracy Index 2022 : Frontline democracy and the battle for Ukraine
• Democracy Index 2021 : The China challenge